Υπό Γεωργίου - Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.
Ο Ωριγένης ερμήνευε αλληγορικά τη Αγία Γραφή και όχι κατά λέξη και κατά νόημα.
Η διδασκαλία του Ωριγένη, η οποία, κατά την γνώμη μου, έχει υποστεί επίδραση από τον πλατωνισμό (νεοπλατωνισμός) και τον βραχμανισμό, συνοπτικά έχει ως εξής: Ο Θεός είναι πανάγαθος, αμετάβλητος, παντοδύναμος, παντογνώστης και δημιουργός του κόσμου, ορατού και αοράτου, ο οποίος είναι πεπερασμένος δηλαδή έχει αρχή και τέλος ( κοσμολογικό μοντέλο αρνητικής καμπυλότητας της μοντέρνας κοσμολογίας. Περί του κοσμολογικού μοντέλου όρα: Michael Berry, Principles of cosmology and gravitation, κεφάλαιο 7, σ. 119 - 139, Camridge University Press, επανέκδοση 1978 ). Επειδή όμως ο Θεός είναι αμετάβλητος και δημιουργός, θα πρέπει να είναι για πάντα δημιουργός, γιατί αν δεν είναι για πάντα δημιουργός θα πάψει να είναι αμετάβλητος και θα είναι μεταβλητός. Επομένως θα πρέπει να έχει δημιουργήσει και άλλους κόσμους πριν από τον παρόντα κόσμο, καθώς επίσης θα δημιουργήσει και άλλους κόσμους μετά τον παρόντα κόσμο. Ο παρών κόσμος είναι εφήμερος ( παράλληλη κοσμολογική διδασκαλία με εκείνη του βραχμανισμού, ο παρών κόσμος είναι μια ημέρα του Βράχμα ). Κατά τον Ωριγένη ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι υποδεέστερος του Πατρός και δευτερεύων Θεός , ακόμη δ' υποδεέστερο τούτου είναι το Άγιο Πνεύμα. Ο Θεός δημιούργησε πνευματικά όντα λογικά και ελεύθερα, δυνάμενα διά του αυτεξουσίου τους να γίνουν μόνον αγαθά. Επειδή όμως τα όντα αυτά έκαναν κακή χρήση του αυτεξουσίου τους, ο Θεός προς αναμόρφωση τους δημιούργησε τον υλικό κόσμο, κι έδωσε σε κάθε ένα από τα όντα αυτά, ανάλογα του βαθμού παρεκτροπής του μεγαλύτερο η μικρότερο βαθμό υλικότητας. Οι αποκαλύψεις του Λόγου με τους Προφήτες και τον Χριστό είχαν ως σκοπό τη λύτρωση των πνευμάτων από την ύλη• όσα από αυτά τα πνεύματα επιμένουν στην αμαρτία θα υποβληθούν στην διαδικασία του καθαρτηρίου πυρός ( με τον όρο αυτό ο Ωριγένης εννοεί τις τύψεις της συνειδήσεως ). Τελικά με διάφορα μέσα και την επενέργεια του καθαρτηρίου πυρός, τα όλα τα όντα, ακόμη και αυτοί οι δαίμονες, θα απομακρυνθούν από το κακό και θα επέλθει η αποκατάσταση των πάντων, Χωρίς να αποκλείεται και πάλι η δημιουργία νέου υλικού κόσμου, προσκαίρου και αυτού, προκειμένου να αναμορφωθούν ενσαρκούμενα εντός αυτού τα πνεύματα τα οποία, λόγω της κακής χρήσης του αυτεξουσίου, θα υποπέσουν σε αμαρτία στο μέλλον.
Ο Ωριγένης αρνείται την ανάσταση των σωμάτων κατά την τελική αποκατάσταση των ψυχών με τον Θεό, γιατί τα σώματα είναι μέσα τιμωρίας των ψυχών που εξέπεσαν και δημιουργήθηκαν υπό του Θεού ως πρόσκαιρες φυλακές των ψυχών που αμάρτησαν ( δες περί της διδασκαλίας του Ωριγένη περί θεού, κόσμου, απολύτρωσης κλπ,
Ιακώβου Πηλιλή Επισκόπου Κατάνης, Ωριγένης, ο αλεξανδρινός θεολόγος, σελ. 240 -248, εκδ. Χ. Ζαχαρόπουλος, Αθήναι 2002 ).
Εδώ ο γράφων θα ήθελε να διατυπώσει μια δική του παρατήρηση: Σύμφωνα με το σύστημα του Ωριγένη, αλλά και με κάθε θρησκεία πολυθεϊστική η μονοθεϊστική, ο Θεός είναι πανάγαθος, αμετάβλητος, παντοδύναμος, παντογνώστης και δημιουργός του παντός, άρα και του αυτεξουσίου. Το αυτεξούσιο αυτό, δημιούργημα του Θεού, αποδείχτηκε για μερικά από τα λογικά όντα, δημιουργήματα του Θεού, ελαττωματικό και χρησιμοποιούμενο από αυτά τα οδήγησε στην πτώση. Ως παντογνώστης ο Θεός γνώριζε την ελαττωματική δράση των συγκεκριμένων λογικών όντων πριν από τη δημιουργία τους (παντογνωσία του Θεού) και ως παντοδύναμος μπορούσε να επέμβει βελτιώνοντας αυτά. Εκ της καθολικής παρατήρησης του παρόντος κόσμου φαίνεται ότι δεν επέφερε μία τέτοια βελτίωση. Γιατί άραγε;
Στο ερώτημα αυτό, κατά την γνώμη του γράφοντως, μπορούν να δοθούν οι παρακάτω απαντήσεις. Εφόσον πραγματικά υπάρχει Θεός, δηλαδή η λογική εκείνη υπέρτατη δύναμη που δημιούργησε το σύνολο της υλοεναργιακής και πνευματικής ύπαρξης μέσα στο σύμπαν, τότε υπάρχουν δύο ενδεχόμενα με δεδομένη την ελαττωματικότητα του σύμπαντος ( φθορά για την ύλη και αμαρτητικότητα για το πνεύμα ), Το πρώτο είναι να γνώριζε ο Θεός την πιθανότητα ελαττωματικής δράσης των λογικών όντων, το δεύτερο είναι να αγνοούσε αυτή την πιθανότητα ο Θεός.
Στην πρώτη περίπτωση, αν γνώριζε την ελαττωματικότητα αυτή ο Θεός, τότε εδημιούργησε τον πνευματικό και υλικό κόσμο χάριν αυτής ταύτης της διαδικασίας, πτώσης και ανάτασης, δηλαδή χάριν παιγνίου ( Θεός παίκτης ), είτε πονηρίας ένεκεν ( Θεός μη αγαθός ).
Στη δεύτερη περίπτωση, αν δεν γνώριζε την ελαττωματικότητα αυτή ο Θεός, τότε δεν είναι παντογνώστης.
Υπάρχει όμως και μια τρίτη περίπτωση, ο Θεός να γνώριζε αλλά να μην μπορούσε να επιφέρει τις βελτιώσεις, τότε ο Θεός δεν είναι παντοδύναμος.
Σχολιάζοντας την πρώτη περιπτώσεις θέλω να υπογραμμίσω ότι την θεωρώ παντελώς απίθανη, δεδομένου ότι δεν είναι δυνατόν το υπέρτατο ον να είναι πονηρό, ή να παίζει ανεύθυνα.
Στην δεύτερη και την τρίτη περίπτωση, θεωρώ ότι ο δημιουργός του κόσμου είναι κάποιος κατώτερος Θεός, ο οποίος μη έχων τις ικανότητες και την εμπειρία του υπέρτατου Θεού να υπέπεσε σε σφάλματα κατά την δημιουργία. Αυτή η εκδοχή οδηγεί στη θεωρία των Υπάρχων, του Φίλωνος του Αλεξανδρέως, ελληνιστή Ιουδαίου φιλοσόφου του 1ου μ. Χ. αιώνα. Κατά τη θεωρία αυτή, ο κόσμος είναι δημιούργημα των Υπάρχων, των δευτερευόντων θεοτήτων βοηθών του Θεού. Υπάρχει και άλλη μία θεωρία, της Κοσμογονίας των Γνωστικών , κατά την οποία ο κόσμος είναι δημιούργημα ενός κατώτερου θεού του Σάκλα ( η Ιαλνταμπαώθ ) γι αυτό και περιέχει ελαττώματα. Αλλά ο Υπέρτατος και Τέλειος Θεός μέσω διαφόρων διαδικασιών ( Βαρβηλώθ το πνεύμα της Αληθείας ) προσπαθεί να τον διορθώσει.
Κατά την γνώμη μου, το αυτεξούσιο και η κακή χρήση του από τον άνθρωπο είναι δημιούργημα των διαφόρων ιερατείων τα οποία προσπαθούν με αυτό τον τρόπο να ερμηνεύσουν την δυστυχία των ανθρώπων χωρίς να κατηγορηθεί ως υπαίτιος ο Θεός, που είναι, κατά τα ιερατεία, δημιουργός του παντός.
Η διδασκαλία του Ωριγένη αποκλίνει από την Αγία Γραφή και την διδασκαλία της Εκκλησίας, προκάλεσε αντιδράσεις και στο τέλος καταδικάστηκε από συνόδους τοπικές και οικουμενικές.
Υπάρχουν όμως και οι θαυμαστές του Ωριγένη οι λεγόμενοι ωριγενιστές, οι οποίοι διακρίνονται σε ωριγενιστές υπό την ευρεία έννοια και σε ωριγενιστές υπό την στενή έννοια.
Ο όρος ωριγενιστής στην ευρεία αυτού έννοια χαρακτηρίζει όλους ανεξάρτητα τους θαυμαστές του Ωριγένη, μεταξύ των οποίων και οι περισσότεροι των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, οι οποίοι τιμώντας τον ακάματο ερευνητή - τον ονομαζόμενο χαλκέντερο - τον ενάρετο άνδρα - τον αποκληθέντα αδαμάντινο - τον υπέροχο διδάσκαλο, δεν απεδέχοντο όμως και τις δοξασίες του που αφίσταντο από την ορθόδοξη διδασκαλία. Με την στενότερη έννοια ο όρος χαρακτηρίζει όλους εκείνους τους θαυμαστές του Αλεξανδρινού Θεολόγου αποδέχονταν και τις κακοδοξίες του, όπως ο Ιέραξ, ο ασκητής στην Λεοντόπολη, ο Πάμφιλος, πρεσβύτερος στην Καισάρεια της Παλαιστίνης και εν μέρει ο Γρηγόριος ο Νύσσης και ο Ιωάννης Β' Πατριάρχης Ιεροσολύμων.
Ο Ωριγένης πολλές φορές αναγκάστηκε να αμυνθεί κατά όσων αντιδρούσαν σε κάποιες από τις διδασκαλίες του και κατά της ελευθερίας της έρευνας, την οποίαν αυτός είχε εγκαινιάσει. Μετά το θάνατο που κατακρίθηκαν οι δοξασίες του, ως ξένες προς την Αγία Γραφή και αντιστρατευόμενες αυτήν, από τον Πέτρο Πατριάρχη Αλεξάνδρειας και τον Μεθόδιο Επίσκοπο Ολύμπου.
Οι δοξασίες του Ωριγένη που κατακρίθηκαν από τους δύο ορθόδοξους ιεράρχες είναι οι κάτωθι:
α. Η προΰπαρξη της ψυχής.
β. Η διδασκαλία περί του σώματος ως φυλακής της ψυχής.
γ. Η διδασκαλία της άρνησης της ανάστασης του σώματος.
Ακόμη, ο Ευστάθιος Πατριάρχης Αντιοχείας κατέκρινε την αλληγορική ερμηνεία της Αγίας Γραφής την οποία χρησιμοποιούσε ο Ωριγένης. Μεταξύ των διάσημων αντιωριγενιστών αναφέρεται ο Επιφάνιος ο Κύπρου, αλλά και ο Θεόφιλος ο Αλεξανδρείας. Κατά τον 6ον αιώνα το όνομα του Ωριγένη αναμίχθηκε στις μονοφυσιτικές έριδες και ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός εξέδωσε ειδικό διάταγμα που καταδίκαζε τη διδασκαλία του Ωριγένη.
Κυριακή 10 Οκτωβρίου 2010
Ωριγένης, ο αλεξανδρινός φιλόσοφος και θεολόγος.
Ο Ωριγένης υπήρξε διάσημος αλεξανδρινός και θεολόγος, ήταν γιος του χριστιανού φιλοσόφου και μάρτυρα Λεωνίδη, γεννήθηκε το 185 στην Αλεξάνδρεια και πέθανε το 254 ίσως στην Τύρο της Φοινίκης. Υπήρξε μαθητής των διάσημων χριστιανών φιλοσόφων Πανταίνου και Κλήμεντος των Αλεξανδραίων και ήτο ο θεμελιωτής της θεολογικής επιστήμης.
Ο Ωριγένης επεδίωκε την μέσω της ερεύνης απόκτησιν λελογισμένης πίστεως, μακράν δεισιδαιμονιών και αμαρτύρων παραδόσεων ( Δημητρίου Μπαλάνου ακαδημαϊκού, Πατέρες και εκκλησιαστικοί συγγραφείς της αρχαίας Εκκλησίας, σ. 33 - 41, εκδ. β' Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 1961 ).
Ο Ωριγένης επεδίωκε την μέσω της ερεύνης απόκτησιν λελογισμένης πίστεως, μακράν δεισιδαιμονιών και αμαρτύρων παραδόσεων ( Δημητρίου Μπαλάνου ακαδημαϊκού, Πατέρες και εκκλησιαστικοί συγγραφείς της αρχαίας Εκκλησίας, σ. 33 - 41, εκδ. β' Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 1961 ).
Δευτέρα 27 Σεπτεμβρίου 2010
Η προέλευση της λατρείας της Λητούς.
Υπό Γεωργίου - Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.
Η αρχαιότερη πηγή των παραδόσεων για την Λητώ είναι το έπος της Ιλιάδος. Εκεί βλέπουμε την Λητώ μαζί με τα παιδιά της να είναι μεταξύ των θεών που υπεστήριζαν τους Τρώες ( Ραψωδία Υ, στίχοι 37 – 40 ). Στην ίδια παράταξη με την Λητώ αναφέρεται, από την παραπάνω περικοπή του Ομήρου, και ο θεός Ξάνθος, που είναι θεός του ομωνύμου του ποταμού στην Λυκία της Μικράς Ασίας, ο οποίος εμπλέκεται τόσο στα μυθολογούμενα για την Λητώ όσο και στην λατρεία της.
Ο θεός Ξάνθος είναι Μικρασιάτης θεός και φυσικό είναι να βοηθά τους Τρώες. Αυτό μας κάνει να υποπτευθούμε ότι και η Λητώ που σχετίζεται μαζί τους μυθολογικά (με τον γνωστό μύθο για τους βοσκούς της Λυκίας) αλλά και λατρευτικά (με το Λητώον ιερό στις όχθες του Ξάνθου) πρέπει να είναι θεότητα που λατρευόταν στην Μικρά Ασία από μικρασιατικούς λαούς πριν την γνωρίσουν λατρευτικά οι Έλληνες της περιοχής και μεταφέρουν την λατρεία της στην πέραν του Αιγαίου Ελλάδα.
Σε πολύ όψιμη εποχή ο Aντωνίνος Λιβεράλις ( Μεταμορφώσεων συναγωγή, 35 ) και ο Οβίδιος ( Metamorphoses, Liber VI, 313 – 381 ) διηγούνται ότι η Λητώ μετά την γέννηση των παιδιών της πήγε στην Λυκία, στην περιοχή του ποταμού Ξάνθου, όπου είχε την γνωστή περιπέτεια με κάποιους που δεν την δέχτηκαν καλά και που αυτή τους τιμώρησε. Ο μύθος αυτός μας κάνει να διαβλέπουμε μια απώτατη σχέση της Λητούς με την Λυκία η οποία έχει παραμορφωθεί με τους αιώνες.
Όπως ήδη γνωρίζουμε στην περιοχή του ποταμού Ξάνθου και σε απόσταση δέκα σταδίων από τις εκβολές του υπήρχε το Λητώον, ιερό αφιερωμένο στην θεά Λητώ ( Walter Burkert, Αρχαία Ελληνική Θρησκεία, σ. 363, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993 ). Μετά το Λητώον και σε απόσταση εξήντα σταδίων ήταν η πόλις των Ξανθίων, η Ξάνθος ( Στράβων, Γεωγραφικά, 14, 3, 6 ). Πολιούχος της Ξάνθου ήταν ο θεός του ποταμού, ο Ξάνθος που είχε συμπαραταχθεί με την Λητώ στο πλευρό των Τρώων κατά τον Τρωικό πόλεμο. Αυτό το Λητώον ήταν το ιερό της ομοσπονδίας των Λυκίων ( Walter Burkert, Αρχαία Ελληνική Θρησκεία, σ. 363, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993 ) και όπως μαρτυρεί η τρίγλωσση επιγραφή, που βρέθηκε σ’ αυτό, η Λητώ μνημονευόταν ως « Μητέρα αυτού του ιερού » ( Comptes rendus de l’ Académie des Inscriptions et Belles Lettres, 1974, 117.38 και E. Laroche, Bulletin de la Société de Linguistique de Paris, 55, 1960, 183 κ. εξ. ).
Αξιοσημείωτη είναι η ευρύτητα της διάδοσης της λατρείας της Λητούς στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία με επίκεντρο την Καρία.
Σε δυο περιοχές της Καρίας, το Αρτεμίσιο, και την πολίχνη Φύσκο υπήρχαν Λητώα, ιερά αφιερωμένα στην Λητώ ( Στράβων, Γεωγραφικά, 14, 2, 2 και 4 ), πράγμα που μαρτυρεί την σημασία της λατρείας της Λητούς για τους Κάρες.
Αφού, λοιπόν, εντοπίσαμε την λατρεία της Λητούς στα καρικά εδάφη της Μικράς Ασίας, καιρός είναι να εξετάσουμε την παράδοση που θέλει η Άρτεμις και ο Απόλλων να γεννώνται σε διαφορετικές περιοχές. Στο θέμα αυτό αναφέρονται δυο πηγές της αρχαϊκής εποχής, ο Ορφικός Ύμνος 35 ( της Λητούς ) και ο Ομηρικός Ύμνος εις Απόλλωνα ( στ. 14 – 16 ), οι οποίοι μας παρουσιάζουν την Λητώ να γεννά την Αρτέμιδα στο άλσος Ορτυγία ( ήταν αφιερωμένο στην νύμφη Ορτυγία ) παρά τον ποταμό Κέγχριο κοντά στην Έφεσο και τον Απόλλωνα στην Δήλο ( Στράβων, Γεωγραφικά, 14, 1, 20 και 26 - 37 ). Στην Έφεσο υπάρχει το πιο σημαντικό κέντρο λατρείας της Αρτέμιδος υπό την ασιατική μορφή της, η οποία διαφέρει από την ελληνική Αρτέμιδα. Στην Έφεσο η Άρτεμις είναι θεά με καταγωγή και χαρακτήρα εντελώς ασιατικό, λατρευόταν στα ελώδη στόμια του Καΰστρου και επί των γειτονικών ορέων από τους Κάρες και τους Λέλεγες. Η εφεσία Άρτεμις ήταν σεληνιακή θεότητα, όχι παρθένος, αλλά τροφός των πάντων, με ευνούχους και ιερόδουλες στην υπηρεσία της, και με ένα γενικά φανατικό θρησκευτικό χαρακτήρα που βεβαιωνόταν με τον ακρωτηριασμό των ευνούχων που ήταν αφοσιωμένοι στη λατρεία της ( ( P. Decharme καθηγητού της φιλολογικής σχολής του πανεπιστημίου των Παρισίων, Μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδος, μετάφρασις υπό Αδ. Ι. Αδαμαντίου καθηγητού του πανεπιστημίου Αθηνών, σελ. 145 ). Η μικρασιάτικη εντοπιότητα της λατρείας μας βεβαιώνει ότι η Άρτεμις που γεννήθηκε από την Λητώ στο άλσος Ορτυγία δεν διαφέρει και πολύ από την Αρτέμιδα που λατρευόταν στην Έφεσο. Θεά τροφός, η οποία απαιτούσε ευνουχισμούς, θεά των ελών του Καΰστρου όπως η μητέρα της ήτο θεάς των ελών του Ξάνθου. Ήταν και οι δύο θεότητες της Ανατολής που ο Ελληνισμός τις έκανε ηπιότερες και τις συνέδεσε με τον δωρικό Απόλλωνα σε κάποια ελληνική περιοχή, ίσως στην Κρήτη, όπου έχουμε εντοπιότητα της λατρείας με το τριπλό χάλκινο άγαλμα της Λητωϊκής Αγίας Τριάδος ( Λητώ – Απόλλων – Άρτεμις ), αλλά και το θαύμα των « Εκδυσίων του Λευκίππου » ( Αντωνίνος Λιβεράλις, Μεταμορφώσεων Συναγωγή, 17 ). Η Δήλος ήρθε αργότερα, όπως ήρθε και η περί Αστερίας – Ορτυγίας – Δήλου παράδοση. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι οι μύθοι των αρχαίων Ελλήνων είναι ότι τα συναξάρια των Χριστιανών, προσπαθούν να περιβάλουν με εντοπιότητα και ιστορική υπόσταση τις διάφορες διδαχές της θρησκείας τους και να τις προσαρμόσουν κατάλληλα προς το συμφέρον του ιερατείου και αυτού που το ελέγχει. Η μικρασιατική Ορτυγία και ο σχετικός με αυτή μύθος για την Λητώ, τα ιερά, η τοπική λατρεία, και η αδελφότητα των Κουρητών, που τελούσε την ιδιότυπη λατρεία για την Λητώ βεβαιώνουν τον ασιατικής μορφής τοπική λατρεία που πηγάζει από τις τοπικές παραδόσεις για την Λητώ ( Στράβων, Γεωγραφικά, 14, 1, 20 ).
Άξια παρατήρησης είναι η ύπαρξη, κοντά στην Έφεσο, κώμης που έφερε το όνομα « Λητούς », δηλαδή κώμη της Λητούς ( Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, 1, 31d, δες και § Γ. 11. 2 της παρούσας μελέτης ). Η τοπωνυμική παρουσία της Λητούς στην περιοχή μαρτυρεί εξάπλωση της λατρείας της και ενσωμάτωσης της στα τοπικά λαϊκά στρώματα, κάτι ανάλογο με τα σημερινά τοπωνυμία, Άνω Παναγιά, Κάτω Παναγιά, Παλαιοπαναγιά κλπ.
Εξετάζοντας παραπάνω την ετυμολογία του ονόματος « Λητώ » βλέπουμε ότι ο Hofmann ( J. B Hofmann, Ετυμολογικόν Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής, σελ. 214, Αθήναι 1989 ) και ο Μπαμπινιώτης ( Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, σελίδα 1013 – 1014, Κέντρο λεξικολογίας, Αθήνα 1998 ) θεωρούν αυτό δεν είναι ελληνικής προέλευσης και ότι ίσως έχει κοινή ετυμολογία με το λυδικό Lada που σημαίνει «γυναίκα, σύζυγος».
Έχοντας υπ’ όψη μας την παραπάνω ετυμολογική εκτίμηση των δύο διακεκριμένων ειδικών, αλλά και όλα τα μυθολογικά και αρχαιολογικά στοιχεία που ήδη παραθέσαμε, είναι πλέον φανερό ότι η λατρεία της Λητούς παραλήφθηκε από τους Έλληνες της αρχαϊκής εποχής από την νοτιοδυτική Μικρά Ασία και από εκεί διαδόθηκε σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, αφού υπέστη την αναγκαία ελληνοποίηση και προσέλαβε εκείνα τα χαρακτηριστικά που θα την έκαναν προσιτή από την ελληνική θρησκευτική συνείδηση και την ιδιοσυστασία της ελληνικής λαϊκής μαζοψυχής.
Πριν κλείσουμε την παρούσα μελέτη θεωρούμε απαραίτητο να θέσουμε δύο ερωτήματα θρησκειολογικής φύσης.
Το πρώτο ερώτημα έχει να κάνει με την πιθανή διάδοση της λατρείας της ελληνοαιγυπτιακής θεάς Βουτούς ( Ηροδότου, Β’ Ευτέρπη, 155 και 156 ) προς τον αφρικανικό νότο και την μετατροπή της στην λατρεία των αφρικανικής καταγωγής κατοίκων της Νοτίου Αμερικής, της γνωστής υπό τον όρο «Βουντού».
Υπάρχει θρησκειολογική σχέση μεταξύ λατρείας της Λητούς – Βουτούς με την λατρεία του Βουντού;
Κατά την στιγμή αυτή είναι αδύνατη η απάντηση λόγω έλλειψης στοιχείων. Ίσως σε κάποια μελλοντική έρευνα να καταστεί δυνατή μια απάντηση. Πάντως ως ερώτημα και μόνο είναι πολύ ενδιαφέρον.
Το δεύτερο ερώτημα αφορά τον προσδιορισμό του τόπου της γέννησης του μύθου και της λατρείας της Λητούς:
Είδαμε από τα παραπάνω ότι η θεά Λητώ είναι η προσωποποίηση της Νύχτας. Είδαμε, ακόμη, ότι παραλήφθηκε από τους Έλληνες της αρχαϊκής εποχής από την νοτιοδυτική Μικρά Ασία. Είναι άραγε αυτή η περιοχή ο τόπος της γέννησης του μύθου και της λατρείας της Λητούς ή μόνο ένας ενδιάμεσος σταθμός;
Στο ερώτημα αυτό υπάρχει μία ένδειξη που μας οδηγεί να δεχτούμε ότι η νοτιοδυτική Μικρά Ασία είναι μόνο ένας ενδιάμεσος σταθμός και ότι ο τόπος της αρχικής προέλευσης της θεότητας που οι Έλληνες λάτρεψαν με το όνομα Λητώ, προσαρμόζοντας την στα δικά τους ανθρωπιστικά μέτρα, είναι η μείζων περιοχή των Σημιτικών λαών. Δεν είναι άσχετο το ότι η στυγνή και αιμοβόρος θεά των Σημιτών που προσωποποιεί την Νύχτα ακούει στο όνομα Λιλίθ, που προέρχεται από το εβραϊκό «λιλά» που σημαίνει νύχτα. Ακόμη, υπάρχουν μεταγενέστερες εβραϊκές παραδόσεις που προσδιορίζουν κάποια κακοπροαίρετη νυκτερινή υπερφυσική οντότητα με τον χαρακτηρισμό «Λίλιν» ( Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν « Ηλίου », τόμος ΙΓ’, σελ. 393 ).
Το να αποδείξουμε μια τέτοια σχέση δεν είναι της παρούσας μελέτης θέμα. Ίσως στο μέλλον να αποτελέσει αυτός ο προβληματισμός την διενέργεια μιας νέας έρευνας που σκοπό θα έχει την εξέταση της πιθανής σχέσης Λητούς και Λιλίθ. Ένα είναι όμως το βέβαιο:
Ο εξανθρωπισμός της σημιτικής αιμοδιψούς Λιλίθ και η εξέλιξη της στην σεμνή, γλυκιά, μεγάθυμη, πολυλατρεμένη Λητώ ( Ορφικός Ύμνος 35, Λητούς ) είναι αποκλειστικά έργο του παναγιωτάτου και θεουργού Ελληνικού Πνεύματος που εξημερώνει και εξανθρωπίζει τα πάντα, παντού και πάντοτε εις τους αιώνας των αιώνων.
Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου 2010
Ευρυκλής Λαχάρους Λακεδαιμόνιος ( 63 πΧ. – 14 μΧ. ).
Υπό Γεωργίου - Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.
Μετά τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ του Οκταβιανού και του Αντωνίου, του οποίου η καθοριστική αναμέτρηση υπήρξε η ναυμαχία του Ακτίου ( 12 Σεπτεμβρίου 31 π.Χ. ), ο νικητής Οκταβιανός υπήρξε μεγαλόψυχος με εκείνες τις πόλεις που με επικεφαλής την Αθήνα είχαν ταχθεί στο πλευρό του Αντωνίου, υπήρξε όμως και πλέον ευνοϊκός για εκείνες τις πόλεις, που με επικεφαλής τη Σπάρτη, είχανε συμπαραταχθεί μαζί του στον αγώνα κατά του Αντωνίου.
Ειδικά στην Σπάρτη, η οποία είχε φιλοξενήσει και την σύζυγό του Λιβία πριν τον γάμο τους, όταν το 40 π.Χ. είχε καταφύγει εκεί λόγω των εμφυλίων συγκρούσεων στην Ιταλία, ο Οκταβιανός επεφύλαξε τιμές και ανταμοιβές μεγάλες. Παραχώρησε στην δικαιοδοσία τον Σπαρτιατών το νησί των Κυθήρων, την Καρδαμύλη, τις Φαρές και την Θουρία, όλες πόλεις μεσσηνιακές ( Δίων Κάσσιος, βιβλ. 54, 7, στην Roman History, vol. VI, p. 299, εκδ. Loeb, London 1917 ). Ανέθεσε στους Λακεδαιμονίους την προεδρία των Ακτείων, αγώνων που είχε θεσπίσει σε ανάμνηση της νίκης στο Άκτιο και που ελάμβαναν χώρα ανά πενταετία ( πεντετηρικοί αγώνες ) (Βίκτωρος Δουρουύ, Ακαδημαϊκού, Ιστορία των Ρωμαίων, σ. 602 - 603, εκδ. Παρασκήνιον, Αθήνα Ιούνιος 2000 ). Τέλος, το 21 π.Χ. επισκέφτηκε ο Οκταβιανός την Σπάρτη και παρακάθισε στα συσσίτια αυτής (Σπ. Λάμπρου, Ιστορία της Ελλάδος, τόμος Γ', σελ. 90 -91, εκδ. Δημιουργία, Αθήνα 1998 και Σαράντης Ι. Καργάκος, Ιστορία της Σπάρτης, τόμος Β', σελ. 714, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2006).
Τα συσσίτια ήταν κοινά γεύματα που κατ' ουσία αποτελούσαν συνεστιάσεις στρατοπέδου, ένας θεσμός πολιτικοστρατιωτικός ο οποίος στόχευε στην τόνωση των δεσμών μεταξύ των Λακώνων. Τα κοινά γεύματα, που τα είχε θεσπίσει ο αρχαίος Σπαρτιάτης νομοθέτης Λυκούργος, επιβάρυναν έκαστο των πολιτών, στη δωρική δε διάλεκτο ονομάζονταν «φιδίτια» ή «ανδρεία» διότι απευθύνονταν αποκλειστικά στον ελεύθερο άρρενα πληθυσμό. Τα συσσίτια διεξάγονταν με την προσφορά του «μέλανος ζωμού», η δε συμμετοχή τους σ' αυτά ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την απονομή σε έναν Λάκωνα πολιτικών δικαιωμάτων ( Εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου, λήμμα Λυκούργος ).
Η Ελλάς μετά τους τρεις ρωμαϊκούς εμφυλίους πολέμους, ήτοι του Καίσαρος κατά του Πομπηΐου, των Βρούτου και Κασσίου κατά Οκταβιανού και Αντωνίου και, τέλος, του Οκταβιανού κατά του Αντωνίου, έπαθε μεγάλες καταστροφές, οι οποίες όμως επουλώθηκαν κατά την μακρόχρονη ειρηνική περίοδο που ακολούθησε.
Η Ελλάς έγινε επαρχία του ρωμαϊκού κράτους, την οποία διοικούσε ένας ανθύπατος με έδρα την Κόρινθο. Η θητεία του ανθυπάτου αυτού ήταν ετήσια, αλλά στην δικαιοδοσία του δεν υπαγόταν όλη η Ελλάς γιατί πολλές πόλεις και περιοχές της εξακολουθούσαν να θεωρούνται από το ρωμαϊκό κράτος ελεύθερες και σύμμαχοι.
Έτσι η Αθήνα, η Σπάρτη, το κοινό τον Ελευθερολακώνων, το Άργος, η Ελάτεια, οι Αβές ( αι Αβαί ), οι Θεσπιές, ή Τανάγρα, η Αιτωλία, η Ακαρνανία και η Θεσσαλία διατήρησαν την αυτονομία τους ως σύμμαχοι του ρωμαϊκού κράτους. Στην δικαιοδοσία του ανθυπάτου που είχε έδρα την Κόρινθο υπαγόντουσαν η Αχαϊκή συμπολιτεία, η Βοιωτία και η Φωκίδα.
Ειδικά η Αθήνα διατήρησε επί αιώνες, μέχρι του μεγάλου Κωνσταντίνου και των πρώτων διαδόχων του, το αρχαίο πολίτευμα της. Επί του Αυγούστου και των διαδόχων του προσαγορευόταν ως ελεύθερα και σύμμαχος πολιτεία ( civitas libera et foederata ) και απολάμβανε όλων των δικαιωμάτων του ελεύθερου συμμάχου κράτους. Επί του αυτοκράτορα Τιβέριου ( 14 - 37 μ.Χ. ) ο Γερμανικός, θετός εγγονός του Αυγούστου, διερχόμενος από την Αθήνα ως ο Ρωμαίος στρατηγός, είχε προ αυτού έναν μόνο ραβδούχο ( lictorem, lictor στην ονομαστική ) προπορευόμενο γιατί δεν επιτρεπόταν σε ελεύθερη πόλη να έχει περισσότερους ( Tacit. Annales II, 53 , στον Τacitus, vol. III, εκδ. Loeb, London 1931 ).
Στην δικαιοδοσία του Ρωμαίου ανθυπάτου υπαγόταν μόνο η Αχαϊκή συμπολιτεία, η Βοιωτία και η Φωκίδα. Γι αυτό τον λόγο η επαρχία έφερε το όνομα Αχαΐα και όχι Ελλάς.
Βέβαια οι ελεύθερες και αυτόνομες εκείνες πόλεις και περιοχές δεν διέφευγαν τον έλεγχο του ρωμαϊκού κράτους, αλλά η ελευθερία και η αυτονομία τους είχαν τα όρια τους και οι αυτοκράτορες της Ρώμης, είτε άμεσα είτε διά του ανθυπάτου της Κορίνθου, επενέβαιναν πολλές φορές στα εσωτερικά των πόλεων και των χωρών εκείνων. Αλλά οι πόλεις αυτές ήταν απαλλαγμένες από φόρους, δεν κατεχόντουσαν από τα ρωμαϊκά στρατεύματα και η διακυβέρνηση της καθεμιάς γινόταν σύμφωνα με τους πατροπαράδοτους νόμους και θεσμούς τους.
Έτσι στις περιοχές αυτές αναπτύχθηκε μια ειδικού τύπου ανεξαρτησία η οποία τις βοήθησε να διατηρήσουν τον εθνικό τους χαρακτήρα. Στις περιοχές αυτές αναδείχθηκαν Έλληνες άρχοντες, φίλοι των Ρωμαίων, οι οποίοι πολλές φορές χρησιμοποιήθηκαν στα ανώτατα αξιώματα της κεντρικής ο ρωμαϊκής εξουσίας και άλλες φορές τους ανατέθηκε από τους Ρωμαίους Αυτοκράτορες κάποια αποστολή σε μια άλλη χώρα που ήταν κάτω από την κυριαρχία της Ρώμης (Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , βιβλίον όγδοον, σελ. 28 – 29 και 31 - 33, εκδ. ΣΤ', Αθήναι 1932).
Χαρακτηριστικός τύπος ενός τέτοιου Έλληνα άρχοντα φίλου των Ρωμαίων είναι ο Σπαρτιάτης Ευρυκλής ο γιος του Λαχάρους, τον οποίον ο φίλος του αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος έκανε ηγεμόνα των Λακεδαιμονίων.
Ο Λάχαρης, ο οποίος θεωρούσε γενάρχες της οικογένειας του τους Διοσκούρους, είχε καταδικαστεί από τον Αντώνιο σε θάνατο για ληστρικές επιδρομές που διέπραξε σε βάρος των κατοίκων περιοχών πλησίον της Σπάρτης. Και ίσως οι πράξεις αυτές για τους Σπαρτιάτες να θεωρούντο σύμφωνες με τον πατροπαράδοτο σπαρτιατικό νόμο και ίσως ακόμη να θεωρούντο μία μορφή μεσσηνιακού πολέμου , αλλά για τον Ρωμαίο Αντώνιο ήταν πράξεις εγκληματικές κι έτσι ο Λάχαρης, που τις διέπραξε, καταδικάστηκε σε θάνατο διά πελεκισμού.
Μετά λίγο καιρό από τα γεγονότα αυτά άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του Αντωνίου και του Οκταβιανού, στον οποίο οι Σπαρτιάτες πολέμησαν στο πλευρό του Οκταβιανού ( Παπαρρηγόπουλος ενθ. ανωτ. και Σπ. Λάμπρος ενθ. ανωτ. και Σαράντης Ι. Καργάκος, Ιστορία της Σπάρτης, τόμος Β', σελ. 712 - 713, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2006 ). Κατά τη ναυμαχία του Ακτίου ο Ευρυκλής πολέμησε με μεγάλη γενναιότητα επιθυμώντας να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του. Όταν σε κάποια φάση της ναυμαχίας η Κλεοπάτρα έφυγε με τα εξήντα πλοία της και έγινε αντιληπτή από τον Αντώνιο, εκείνος την ακολούθησε και ανέβηκε μάλιστα στην ναυαρχίδα της την «Αντωνία». Εκείνη την στιγμή εμφανίστηκαν πλοία από τον στόλο του Οκταβιανου και άρχισαν να καταδιώκουν τους φυγάδες τον. Ένα από αυτά ήταν και το πλοίο του Ευρυκλή, το οποίο διακρίθηκε για την επιμονή με την οποίαν καταδίωκε τον Αντώνιο. Ο Ευρυκλής πλήρης πολεμικής μανίας έσειε με ανυπομονησία την λόγχη του και κοιτούσε προς την κατεύθυνση της ναυαρχίδας του Αντωνίου έτοιμος, μόλις θα πλησίαζε σε αποστολή βολής, να τον χτυπήσει εκτοξεύοντας τη λόγχη εναντίον του. Ήταν τόσο μεγάλη η επιμονή του Ευρυκλή στο να καταδιώκει το πλοίο του Αντωνίου, ώστε ο τελευταίος με αγανάκτηση κραύγασε απευθυνόμενος προς τον διώκτη του:
- Τις ο διώκων Αντώνιον;
Για να λάβει ευθύς αμέσως την απάντηση:
- Ευρυκλής ο Λαχάρους, τη του Καίσαρος τύχη τον του πατρός εκδικών θάνατον.
Τελικά όμως δεν κατόρθωσε ο Ευρυκλής να πλήξει τη ναυαρχίδα, αλλά κυρίευσε το δεύτερο μετά τη ναυαρχίδα διοικητικό πλοίο, το οποίο λαφυραγώγησε καθώς και άλλο ένα πλοίο, εντός του οποίου βρισκόντουσαν πολυτελή σκεύη και πράγματα μεγάλης αξίας ( Πλουτάρχου, Αντώνιος, § § 66 & 67, στους Parallel Lives, vol. IX, pp. 289 – 291, εκδ. Loeb, London 1920 ).
Την ιστορία αυτή την διηγήθηκε στον Πλούταρχο ο απόγονος του Ευρυκλή συγκλητικός Julius Eurycles Herculanus και στον οποίο ο Πλούταρχος πιθανότατα αφιέρωσε το έργο του «Περί του εαυτόν επαινείν ανεπιφθόνως» ( Πλουτάρχου Αντώνιος, § 67, υποσημείωση 312 – σχόλιο σελ. 571, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006 ).
Μετά την περίλαμπρη νίκη ο Οκταβιανός αντάμειψε τον Ευρυκλή δίνοντας του τον τίτλο του Ρωμαίου πολίτη και εντάσσοντας τον στην Φαβία φυλή της Ρώμης με το όνομα Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής προς τιμήν του Ιουλίου Καίσαρος (Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 31, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998).
Ακόμη , ο Ευρυκλής έλαβε ως δώρο την νήσο Κύθηρα ως προσωπική του περιουσία και τον τίτλο του ηγεμόνα των Λακεδαιμονίων. Ποιο ήταν το έργο του ως ηγεμόνα δεν γνωρίζουμε. Η Σπάρτη διατηρούσε κατά την εποχή εκείνη, αλλά και αργότερα, τους περισσότερους από τους αρχαίους θεσμούς της, ήτοι την εκκλησία του δήμου, την γερουσία, τους νομοφύλακες και τα λοιπά. Μόνον ο βασιλείς συνεχώς δεν αναφέρονται, αλλά απλώς εκ διαλειμμάτων. Όποτε μας επιτρέπεται να φανταστούμε ότι το αξίωμα που δόθηκε από τον Οκταβιανό στον Ευρυκλή ήταν η βασιλεία ( Παπαρρηγόπουλος ενθ. ανωτ. και Σπ. Λάμπρος ενθ. ανωτ. και Σ. Καργάκος, σ. 715 ). Σχετικά με τα Κύθηρα ο Στράβων μας δίνει την πληροφορία ότι ο Ευρυκλής από μόνος του τα κατέλαβε ως προσωπική του περιουσία( Στράβωνος Γεωγραφικά, βιβλίο 8, κεφ.5, § 1 στην Strabo Geography, vol. IV, p. 127, εκδ. Loeb, London 1937 ). Εδώ πρέπει να λάβουμε υπ όψη μας ότι ο Στράβων είναι σύγχρονος με τα γεγονότα ( 65 π.Χ. – 23 μ.Χ. ) και γι αυτό πρέπει να θεωρήσουμε ότι η πληροφορία είναι ακριβής.
Αλλά σε ένα άνθρωπο σαν τον Ευρυκλή θα είχε πολύ μικρή αξία η τιμή που του έγινε και τα όσα απέκτησε . H Σπάρτη ήταν πολύ μικρή γι αυτόν, είχε χάσει την παλιά της αίγλη και η στρατιωτική της δυνατότητα ήταν μηδαμινή. Έτσι ο Ευρυκλής αποφάσισε να ζητήσει αλλού την τύχη του και γι αυτό ταξίδεψε στην Ιουδαία, όπου παρέμεινε φιλοξενούμενος του Ηρώδη από το 10 ως το 9 π.Χ. ( Ήλιος, λήμμα Ευρυκλής ). Δεν είναι παράξενο το ότι ένας Σπαρτιάτης ηγεμών αποφάσισε να μεταβεί στην γη του Ιορδάνη παρά σε κάποιο άλλο μέρος, γιατί από πολύ καιρό οι Έλληνες διατηρούσαν άκρως φιλικές σχέσεις με τους Ιουδαίους. Το 144 π.Χ. οι Σπαρτιάτες συνομολόγησαν συνθήκη φιλίας με τους Ιουδαίους και το 136 π.Χ. απέστειλαν συγχαρητήριες επιστολές προς τον τότε αρχιερέα Σίμωνα. Το 126 π.Χ., επί άρχοντος Αγαθοκλέους, έφτασε στην Αθήνα η πρεσβεία του αρχιερέα και εθνάρχου των Εβραίων Ιωάννου Υρκανού, και ο Δήμος των Αθηναίων εξέδωσε ψήφισμα προς τιμήν του ηγεμόνα εκείνου ( Παπαρρηγόπουλος ενθ. ανωτ. ). Η πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην Ιουδαία την εποχή της επίσκεψης του Ευρυκλέους ήταν εξαιρετικά ωφέλιμη για έναν άτομο πανούργο όπως αυτός. Στην Ιουδαία κατά την εποχή εκείνη και βασίλευε ο Ηρώδης, τον οποίο είχαν βρει πολλές οικογενειακές συμφορές και ιδίως από την αντιζηλία των γιων του, του πρωτοτόκου Αντιπάτρου από την μια μεριά και των Αριστόβουλο και Αλέξανδρό από την άλλη. Τον Αντίπατρο τον είχε αποκτήσει ο Ηρώδης από την πρώτη σύζυγό του Δωρίδα (Δωρίς, Doris) και τους Αριστόβουλο και Αλέξανδρό τους είχε αποκτήσει από την δεύτερη σύζυγο του Μαριάμνη την Α'.
Η Μαριάμνη ήταν εγγονή του Ασμοναίου ηγεμόνα της Σαμάρειας Υρκανού του β'. Ο Ηρώδης είχε λάβει δύο συζυγούς με το όνομα Μαριάμνη από τις συνολικά δέκα συζύγους του, από τις οποίες απέκτησε δέκα γιούς και πέντε θυγατέρες ( Ήλιος, λήμμα Ηρώδης ).
Η δεύτερη Μαριάμνη έγινε σύζυγός του το 23 π.Χ. και έμεινε στην ιστορία με το παρωνύμιο «αρχιερατική» γιατί ο Ηρώδης αναγόρευσε τον ιερέα πατέρα της Βοήθο σε αρχιερέα προκειμένου να την ευχαριστήσει ( Σάββα Χ. Αγουρίδη, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, σ. 267, εκδόσεις Πουρνάρα , Δ' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1985 ). Την εποχή που λαμβάνουν χώρα στην αυλή του Ηρώδη αυτές οι οικογενειακές συμφορές έφθασε ο Ευρυκλής στα Ιεροσόλυμα και ευρισκόμενος στο μέσον των οικογενειακών ερίδων και τον ραδιουργιών αναμίχθηκε σε αυτές, σαν φίλος και σύμβουλος πότε του ενός και πότε του άλλου εκ των γιών του Ηρώδη. Υπ όψιν ότι τον Ευρυκλή ο Ηρώδης ο Μέγας τον γνώρισε το 12 π.Χ. όταν επισκέφτηκε την Ολυμπία ως αγωνοθέτης και έτσι έγιναν φίλοι (Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 32, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998).
Για τις '' καλές '' υπηρεσίες του έλαβε τεράστια χρηματικά ποσά ως δώρα τόσο από τον πατέρα βασιλιά Ηρώδη όσο και από τoν πρωτότοκο γιο του Αντίπατρο.
Ακόμη, ο Ευρυκλής υπήρξε σύμβουλος του ενός εκ των δύο γιων του Ηρώδη από την Μαριάμνη Α’ του Αλεξάνδρου, ο οποίος είχε λάβει σύζυγο την θυγατέρα του βασιλιά της Καππαδοκίας Αρχελάου Γλαφύρα.
Η Γλαφύρα μετά την εκτέλεση του συζύγου της και τον θάνατο του Ηρώδη παντρεύτηκε τον ανδράδελφό της ( κουνιάδο της ) και διάδοχο του θρόνου Αρχέλαο, μετά τον θάνατο του οποίου έλαβε σε τρίτο γάμο τον βασιλιά της Νουμιδίας Ιόβα τον β' ( Ήλιος, λήμματα: Αριστόβουλος, Αρχέλαος, Γλαφύρα ). Ο βασιλιάς της Καππαδοκίας Αρχέλαος φιλοδώρησε και αυτός με πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό τον Ευρυκλή . Η διαμάχη στην οικογένεια του Ηρώδη έληξε με την θανάτωση και των δύο γιών του Αλεξάνδρου και Αριστιβούλου, για την οποία δεν ήταν άμοιρος πάσης ευθύνης ο Ευρυκλής.
Η έρις αυτή στην οικογένεια του Ηρώδη ξεκίνησε όταν επέστρεψαν από την Ρώμη, που είχαν πάει για σπουδές φιλοξενούμενα από τον Οκταβιανό ( κατοικούσαν στο σπίτι του ), τα δυο παιδιά του Ηρώδη Αλέξανδρος και Αριστόβουλος και έγιναν με ενθουσιασμό δεκτά από τον λαό που στέναζε κάτω από την τυραννία του όχι Ιουδαίου, αλλά Ιδουμαίου βασιλιά Ηρώδη, εγκάθετου των Ρωμαίων και φιλέλληνα, κατά τον Ιώσηπο, που γράφει γι’ αυτόν ότι: «Έλλησι πλέον ή Ιουδαίοις οικείως είχεν» ( Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΧΙV, 7, 13).
Αυτά τα δύο παιδιά ο Ηρώδης τα είχε από την δεύτερη σύζυγό του Μαριάμμη Α’ ( ο Ηρώδης έλαβε και άλλη σύζυγο με το όνομα Μαριάμνη ), την κόρη του Αλεξάνδρου Ασμοναίου και της Αλεξάνδρας της κόρης του Υρκανού Β’ ηγεμόνα της Σαμάρειας. Οι γονείς της Μαριάμνης Α’ ήταν εξαδέλφια μεταξύ τους και ανήκαν στην βασιλική και αρχιερατική οικογένεια των Μακκαβαίων. Την Μαριάμνη, που ήταν εκπάγλου καλλονής, την πάντρεψε ο παππούς της Υρκανός Β’ ηγεμών της Σαμάρειας με τον Ηρώδη για να τον ανταμείψει επειδή τον βοήθησε να νικήσει τον επαναστάτη Αντίγονο Ασμοναίο. Την Μαριάμνη ο Ηρώδης την αγαπούσε πολύ, αλλά στο τέλος την θανάτωσε μετά από συκοφαντίες της μητέρας του Κύπριδος ( Κύπρις στην ονομαστική ) και της αδελφής του Σαλώμης ότι δήθεν η Μαριάμνη σχεδίαζε να τον δηλητηριάσει. Όταν φονεύθηκε η Μαριάμνη το 29 π.Χ. ο γιος της Αριστόβουλος ήταν τριών ετών.
Η έριδα στην οικογένεια του Ηρώδη άρχισε όταν ο γιος του Αλέξανδρος πρόβαλε την αξίωση να γίνει διάδοχος του πατέρα του στον θρόνο, ως καταγόμενος από την μεριά της μητέρας του από τον ένδοξο Ιουδαϊκό οίκο των Μακκαβαίων και για τον λόγο αυτό υπερείχε από όλη την υπόλοιπη οικογένεια του Ηρώδη που ήταν Ιδουμαίοι και επομένως μη γνήσιοι Εβραίοι.
Η θεία των παιδιών και αδελφή του Ηρώδη Σαλώμη, αυτή που ήταν υπαίτια και για τον θάνατο της μητέρας τους Μαριάμνης Α’, με την βοήθεια του πρωτοτόκου γιου του Ηρώδη Αντιπάτρου από την πρώτη σύζυγό του Δωρίδα κατόρθωσε να τον πείσει ότι συνωμοτούσαν εναντίων του και έτσι πέτυχε να τους θανατώσουν το 7 π.Χ. Τότε ο Ηρώδης όρισε διάδοχό του τον Αντίπατρο, τον οποίο θανάτωσε λίγες ημέρες πριν να πεθάνει και ο ίδιος το 4 π.Χ. Ο λόγος της καταδίκης σε θάνατο του Αντιπάτρου ήταν ότι συνωμοτούσε κατά του πατέρα του. Πρόκειται περί αληθινής οικογενειακής τραγωδίας. Ο Οκταβιανός όταν του ζητήθηκε να επικυρώσει την εκτέλεση του Αντιπάτρου είπε με χιούμορ στα ελληνικά κάτι τέτοιο:
- Είναι προτιμότερο να είσαι υς ( γουρούνι, γενική υός ) παρα υιός του Ηρώδη.
(Σάββα Χ. Αγουρίδη, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, σ. 265 – 270, εκδόσεις Πουρνάρα, Δ' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1985.
Ήλιος, λήμματα : Αλέξανδρος, Αντίπατρος, Αριστόβουλος, Γλαφύρα, Ηρώδης.
Wikipedia the free engyclodedia, λήμματα: Aristobulus IV, Herod, Mariamne.
The Jewish on line Encyclopedia, λήμματα :
Herod, Mariamne ).
Πριν συνεχίσουμε πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Ατιστόβουλος είχε λάβει ως σύζυγο την Βερενίκη θυγατέρα της θείας του Σαλώμης και του Κωστομάρου ( Costomar ). Τον Κωστόμαρο τον φόνευσε ο Ηρώδης και η Αδελφή του Σαλώμη δια των μηχανορραφιών της συνέβαλε στο θάνατο της Μαριάμνης Α’, των γιων της Αλεξάνδρου και Αριστοβούλου, που ήταν και άντρας της κόρης της Βερενίκης ( Αγουρίδης, ενθ. ανωτ., σελ. 266 και Wikipedia, Aristobulus IV ). Δεν υπάρχει, νομίζω, αμφιβολία ότι η Σαλώμη υπήρξε άξια αδελφή του Ηρώδη στις εκτελέσεις μελών της οικογένειας της.
Σχετικά με την δράση του Ευρυκλή ο Ιώσηπος στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία του μας δίνει την ακόλουθη περιγραφή:
Εκείνη την περίοδο τα πράγματα στο σπίτι του Ηρώδη ήτανε πολύ άσχημα και η σχέση του με τους γιους του ήταν ακόμη χειρότερη. Ήτανε φανερό στον καθένα ότι το βασίλειο το απειλούσαν οι μεγαλύτερες συμφορές λόγω των συνωμοσιών που ελάμβαναν χώρα μέσα στο ίδιο το σπίτι του Ηρώδη. Σαν να μην έφθαναν όμως όλα αυτά, τα πράγματα χειροτέρεψαν ακόμα περισσότερο όταν έφτασε στην Ιουδαία ο Ευρυκλής ο Λακεδαιμόνιος, άνθρωπος με φήμη στην πατρίδα του αλλά με πολύ κακό χαρακτήρα, που του άρεσε η καλοπέραση και που μπορούσε να κολακεύει με τέτοια επιδεξιότητα που δεν φαινόταν σαν κόλακας. Όταν πήγε να επισκεφθεί τον Ηρώδη, που έδωσε πολλά δώρα και πήρε ακόμα περισσότερα και μεγαλύτερης αξίας από αυτόν, λόγω δε της επιδέξιας τακτικής του να προσεγγίζει τους ανθρώπους, κατάφερε να γίνει ένας από τους στενότερους φίλους του βασιλιά. Φιλοξενήθηκε στο σπίτι του πρωτότοκου γιου του Ηρώδη Αντίπατρου, αλλά είχε επίσης πρόσβαση και οικειότητα με τον Αλέξανδρο, επειδή επαινούσε την γυναίκα του Γλαφύρα και τον πεθερό του Αρχέλαο βασιλιά της Καππαδοκίας. Με αυτό τον τρόπο απέκτησε τη φιλία όλων. Η τακτική του Ευρυκλή ήταν να κολακεύει τον καθένα ξεχωριστά, κατά τις ιδιαίτερες επαφές που είχε μαζί του, και να του δίνει την εντύπωση ότι συμπεριφερόταν σε όλους τους άλλους φιλικά προκειμένου να εξυπηρετεί αυτόν και μόνο. Με αυτό τον τρόπο απέσπασε την εμπιστοσύνη του Αλέξανδρου, ο οποίος ήταν πολύ νέος, και τον έπεισε το τι μπορούσε να μιλήσει με ασφάλεια σε αυτόν για τα προβλήματα του. Ο Αλέξανδρος τον εμπιστεύτηκε και του αποκάλυψε ότι ο πατέρας του είχε αποξενωθεί από κείνον και τον αδελφό του (Αριστόβουλο), του μίλησε ακόμα για όσα είχαν συμβεί στη μητέρα τους και για το πως ο Αντίπατρος είχε υπονομεύσει τη θέση τους μέσα στη βασιλική οικογένεια και ήταν πλέον πανίσχυρος. Ήταν δε τόσο δύσκολη θέση τους γιατί ο Ηρώδης τους μισούσε τόσο πολύ, ώστε δεν τους μιλούσε κατά τα δείπνα και τις άλλες συγκεντρώσεις. Την εκμυστήρευση αυτή του Αλέξανδρου τη μετέφερε ο Ευρυκλής αυτούσια στον Αντίπατρο λέγοντας του ότι το κάνει γιατί του είναι υποχρεωμένος για την τιμή που του έχει δείξει και γιατί το θέμα είναι πολύ σοβαρό. Ακόμη, προέτρεψε τον Αντίπατρο να προσέχει τον Αλέξανδρο, επειδή η ένταση με την οποία του είχε μιλήσει με τον καθιστούσε ύποπτο πιθανής αυτοδικίας σε βάρος του. Τότε που αντί πατρός βασιζόμενος στα λεγόμενα του Ευρυκλή θεώρησε ότι είχε σαν κίνητρο των πράξεων του την καλή του θέληση και δίνοντας του πολύτιμα δώρα τον έπεισε να αναφέρει τη στιχομυθία με τον Αλέξανδρο στον Ηρώδη, ο οποίος όταν πληροφορήθηκε τα καθέκαστα από τον Ευρυκλή, τον πίστεψε αμέσως και θύμωσε πάρα πολύ με τον Αλέξανδρο. Προκειμένου δε να ευχαριστήσει, τον Ευρυκλή για τις υπηρεσίες που του πρόσφερε του έδωσε ως δώρο πενήντα τάλαντα.
Αφού έλαβε το τεράστιο αυτό ποσό ο Ευρυκλής από τον Ηρώδη, επισκέφτηκε στην Καππαδοκία τον πεθερό του Αλέξανδρου βασιλιά Αρχέλαο και αφού που μίλησε επαινετικά για το γαμπρό του τον ενημέρωσε ότι είχε συμβάλει αποφασιστικά στο να τον συμφιλιώσει με τον βασιλιά πατέρα του. Ακούγοντας αυτά τα λόγια ο Αρχέλαος αισθάνθηκε ευγνωμοσύνη για τον Ευρυκλή και για να τον ευχαριστήσει του έδωσε κι αυτός χρήματα.
Μετά από αυτά ο Ευρυκλής και πριν να μαθευτεί η κακοήθεια, αναχώρησε για την πατρίδα του. ( Ιώσηπος, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, βιβλίο ΙΣΤ, 300 - 310, στο Josephus, vol. VIII, Jewish Antiquities, book XV – XVII, pp. 330 – 334, εκδ,Loeb. London 1990 ). Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν παραθέτουμε το σχετικό κείμενο του Ιωσήπου σε μετάφραση, αλλά παρουσιάζουμε μία ακριβή περιγραφή των γεγονότων που καταγράφει η ιστορική αυτή πηγή βασιζόμενοι στα στοιχεία που αντλούμε από αυτήν.
Πρέπει, ακόμη, να αναφέρουμε ότι ο Ιώσηπος σε όσα μας παραδίδει περί του Ηρώδη χρησιμοποιεί δύο πηγές, μία κριτική, τις πληροφορίες που αντλεί από αυτήν τις καταγράφει στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, και μία άλλη πηγή, ευνοϊκή για τον Ηρώδη, που την χρησιμοποιεί στους Ιουδαϊκούς Πολέμους ( Αγουρίδης ένθα ανωτέρω, σ. 269 ).
Τα όσα αναφέρει ο Ιώσηπος στους Ιουδαϊκούς Πολέμους ( βιβλίο Α’, κεφάλαιο XXVI ) σχετικά με την διαμονή του Ευρυκλή στην Ιουδαία είναι περισσότερο εκτεταμένα από την σχετική διήγηση της Ιουδαϊκής Αρχαιολογίας χωρίς να αναιρούν τα όσα αναφέρονται σ’ αυτήν. Η περιγραφή των περί του Ευρυκλή γεγονότων στους Ιουδαϊκούς Πολέμους μας δίνει κάποιες παραπάνω πληροφορίες, όπως θα δούμε στην συνέχεια.
Στην αρχή του ΧΧVI κεφαλαίου του Α' βιβλίου των Ιουδαϊκών Πολέμων, αφού περιγράφεται η άφιξη στην Ιουδαία του Ευρυκλή και όλα τα σχετικά με την ανταλλαγή δώρων με τον Ηρώδη, μας δίδεται η πληροφορία, ότι πολύ σύντομα ο Ευρυκλής έγινε ένας από τους καλύτερους φίλους του βασιλιά, γιατί αυτός και όλο το παλάτι θεωρούσαν τιμή τους να ευχαριστήσουν τον Σπαρτιάτη, από σεβασμό προς την πατρίδα του ( Ιουδαϊκοί Πόλεμοι, βιβλίο Α΄, 515 ).
Στη συνέχεια γίνεται περιγραφή των γεγονότων σχετικά με τη φιλοξενία στο σπίτι του Αντιπάτρου και τη φιλία που ανέπτυξε ο Ευρυκλής με τον Αλέξανδρο, ο οποίος τον σύστησε στον αδελφό του Αριστόβουλο. Ακόμη, μας πληροφορεί ο Ιώσηπος ότι ο Ευρυκλής υποκρίθηκε προς τον Αλέξανδρο ότι ήταν φίλος του, επειδή του είπε ψευδώς ότι ήταν παλιός φίλος του Αρχέλαου, δηλαδή του βασιλιά της Καππαδοκίας και πεθερού του Αλεξάνδρου ( Πόλεμοι, Α΄, 516 ). Στις μεταξύ τους συζητήσεις του ο Ευρυκλής κορόιδευε τον Αντίπατρο γιατί ενώ ήταν ο πρωτότοκος παρακολουθούσε με απάθεια όσα γίνονταν εις βάρος του από τους δύο ετεροθαλείς αδελφούς, του Αλέξανδρο και Αριστόβουλο. Αλλά και τον Αλέξανδρο κορόιδευε στις ιδιωτικές συνομιλίες τους γιατί ανεχόταν τον Αντίπατρο, που ήταν γιος μιας ασήμαντης γυναίκας ( της Δωρίδος ) ενώ αυτός και ο αδελφός του ήταν παιδιά βασίλισσας ( της Μαριάμνης της Ασμοναίας, που καταγόταν από τον βασιλικό και αρχιερατικό οίκο των Μακαββαίων ). Ακόμη κορόιδευε τον Αλέξανδρο γιατί την αδυναμία του ενώ είχε πίσω του την ισχυρή υποστήριξη του βασιλιά πεθερού του. Μετά, λέγοντας τα ίδια και στον Αριστόβουλο, κατάφερε να κάνει τα δύο αδέλφια να κατηγορήσουν τον πατέρα τους. Στην συνέχεια ενημέρωσε τον Αντίπατρο για τις συζητήσεις αυτές και λέγοντας του ότι κινδυνεύει η ζωή του από τα δυο ετεροθαλή αδέλφια του, έλαβε από αυτόν χρήματα προκειμένου να ενημερώσει σχετικά τον Ηρώδη ( Πόλεμοι, Α΄, 517 - 519 ). Στον Ηρώδη παρουσιάστηκε ο Ευρυκλής ως σωτήρας λέγοντας του ότι τα δυο παιδιά του σχεδίαζαν να τον δολοφονήσουν επειδή πίστευαν ότι ήθελε να δώσει το βασίλειο του παππού του Υρκανού στον πρωτότοκο γιο του, αλλά και για να εκδικηθούν για την μητέρα τους. Του είπε ακόμη, ότι μετά το εγχείρημα εναντίον του θα κατέφευγαν στον πεθερό του Αλέξανδρου Αρχέλαος την Καππαδοκία ή ακόμη και στον Οκταβιανό ζητώντας να γίνει έρευνα για την τύχη του παππού τους και της μητέρας τους ( Πόλεμοι, Α', 523 - 524 ).
Στην συνέχεια ο Ευρυκλής άρχισε να διαβεβαιώνει τον Ηρώδη ότι ο μόνος από τους γιούς του που τον αγαπούσε ήταν ο Αντίπαπρος. Αυτός με τη σειρά του, θέλοντας να μπλέξει ακόμα περισσότερο τους δυο ετεροθαλείς αδελφούς του, παρουσίασε κάποιους ψευδομάρτυρες που τους κατηγόρησαν ότι συνωμοτούσαν με δύο πρώην αρχηγούς του βασιλικού ιππικού, τον Ιουκούνδο και τον Τύραννο. Μετά από αυτές τις κατηγορίες ο Ηρώδης διέταξε να βασανίσουν τους δύο αυτούς αξιωματικούς, αλλά μπόρεσαν να τους αποσπάσουν οποιαδήποτε ομολογία. Τότε η πλευρά του Αντιπάτρου παρουσίασε μια επιστολή συνωμοτικού περιεχομένου επιβαρυντική για τον Αλέξανδρο προς τον φρούραρχο του Αλεξάνδρειου, στην οποία ζητούσε ο Αλέξανδρος και ο αδελφός του να καταφύγουν στο οχυρό όταν θα είχαν δολοφονήσει τον Ηρώδη και να βρουν εκεί υποστήριξη. Την επιστολή αυτή ο Αλέξανδρος τη χαρακτήρισε πλαστή και κατονόμασε σαν πλαστογράφου τον Διόφαντο, τον γραμματέα του Ηρωδείου, ο οποίος είχε την ικανότητα να πλαστογραφεί οτιδήποτε και που στο τέλος καταδικάστηκε σε θάνατο για πλαστογραφίες ( Πόλεμοι, Α΄, 526 - 529 ).
Από την ανάκριση δεν προέκυψε κάτι επιβαρυντικό για τους γιούς του Ηρώδη και έτσι τους άφησε ελεύθερους αλλά, διέταξε να τους παρακολουθούν. Όσο για τον Ευρυκλή, ο οποίος σκηνοθέτησε όλη αυτή την ιστορία, ο Ηρώδης τον αποκάλεσε σωτήρα και ευεργέτη του και του χάρισε πενήντα τάλαντα. Τότε αυτός παίρνοντας αυτό το τεράστιο χρηματικό ποσό έφυγε για την Καππαδοκία, όπου πήρε και άλλα χρήματα από τον βασιλιά Αρχέλαο λέγοντας του ότι κατάφερε να συμφιλιώσει με τις ενέργειες που τον Ηρώδη με τον Αλέξανδρο. Μετά από αυτά γυρίσει στην Ελλάδα, όπου συνέχισε την εγκληματική του δράση με αποτέλεσμα να γίνει αίτιος εξεγέρσεων την Αχαΐα και τελικώς να καταδικαστεί από τον Καίσαρα ( Οκταβιανό Αύγουστο ) σε εξορία ( Πόλεμοι, Α΄, 530 - 531 ).
Μετά την τεράστια αυτή συγκομιδή χρημάτων επέστρεψε ο φίλος μας στη Σπάρτη, όπου άρχισε να ζει με πολυτέλεια και να κτίζει διάφορα λαμπρά οικοδομήματα ανά την Πελοπόννησο. Ξακουστά είναι τα λουτρά που έχτισε στην Κόρινθο διακοσμημένα με πράσινο πορφυρίτη λίθο από το λατομείο των Κροκεών (της σημερινής Λεβέτζοβας ) της Λακωνίας ( Παυσανίας, Β, 3, 5, εκδ. Teubner, Leipzig 1903 και Σπ. Λάμπρος ενθ. ανωτ. και Σ. Καργάκος, σ. 716). Τα λουτρά αυτά θεωρούντο μεγαλοπρεπέστερα από εκείνα που αργότερα έχτισε ο αυτοκράτορας Αδριανός στην ίδια πόλη. Αλλά και στη Σπάρτη οικοδόμησε μεγαλοπρεπές γυμνάσιο ( Παυσανίας, Γ, 14, 8, εκδ. Teubner, Leipzig, 1903 ) και ίδρυσε γυμνικούς αγώνες, η οποία εκτελούντο μέχρι των χρόνων του αυτοκράτορα Κομμόδου ( Παπαρρηγόπουλος, σ. 33 και υποσημείωση 1 της ίδιας σελίδας ). Όταν τους τελείωσαν τα χρήματα, τα οποία είχε φέρει από την Ιουδαία, άρχισε να καταπιέζει τους Σπαρτιάτες και τους άλλους Πελοποννησίους με αποτέλεσμα αυτή να παραπονεθούν επανειλημμένα στον Οκταβιανό, ο οποίος αφού απέτυχε να τον συνετίσει, αναγκάστηκε να τον εξορίσει προκειμένου να σταματήσει τις ταραχές τις οποίες η πλεονεξία που είχε προκαλέσει σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Ο σύγχρονος με τα γεγονότα και γι αυτό ακριβής στις πληροφορίες Στράβων μας πληροφορεί ότι ο Ευρυκλής απομακρύνθηκε από την φιλία που είχε με τον Οκταβιανό προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία, αλλά γρήγορα την έχασε και ακολούθησε την μοίρα του, αντίθετα ο γιος του Γάιος Ιούλιος Λάκων δεν συνέχισε την ίδια τακτική με τον πατέρα του όσον αφορά την χρήση της φιλίας. Το σχετικό κείμενο του Στράβωνα λέγει:
«νεωστί δ’ Ευρυκλής αυτούς ετάραξε δόξας αποχρήσασθαι τη Καίσαρος φιλία πέρα του μετρίου προς την επιστασίαν αυτών, επαύσατο δ’ η αρχή ταχέως, εκείνου μεν παραχωρήσαντος εις το χρεών, του δ’ υιού την φιλίαν απεστραμμένου την τοιαύτην πάσαν» ( Στράβωνος, Γεωγραφικά, βιβλίο 8, κεφ. 5, § 5, στην Strabo Geography, vol. IV, pp. 137 – 139, εκδ. Loeb, London 1927 ).
Η μετάφραση του αποσπάσματος αυτού είναι η ακόλουθη:
- Πρόσφατα δε ο Ευρυκλής αυτούς ( δηλαδή τους Λάκωνες ) αναστάτωσε επειδή πίστεψε ότι έπρεπε νααπορρίψει την φιλία με τον Καίσαρα ( δηλαδή τον Οκταβιανό, ο οποίος ήταν θετός γιος του Ιουλίου Καίσαρα ) σε βαθμό υπερβολικό με σκοπό να ασκεί την εξουσία πάνω σε αυτούς ( τους Λάκωνες ), αλλά έπαψε γρήγορα η ηγεμονία του, επειδή εκείνος μεν ( ο Ευρυκλής ) αποσύρθηκε στην μοίρα του, ο δε γοις του επέστρεψε στο καθεστώς της παλαιάς φιλίας ( προς τον Καίσαρα ).
Από αυτό το απόσπασμα του Στράβωνα συμπεραίνουμε ότι ο γιος του Ευρυκλή Γάϊος Ιούλιος Λάκων άσκησε εξουσία στην Σπάρτη, αλλά χωρίς καταπιέζει τους συμπατριώτες του.
Εδώ όμως υπάρχει ένα ερώτημα σχετικά με το είδος της μοίρας στην οποία αποσύρθηκε ο Ευρυκλής. Τι συνέβη; Μήπως πέθανε ο Ευρυκλής; Ποία ήταν τελικά η μοίρα του;
Ο λίγο μεταγενέστερος Φλάβιος Ιώσηπος ( 37 – 107; μΧ. ) στους Ιουδαϊκούς Πολέμους ( βιβλίο 1, κεφ. XXVI, § 4, στο Josephus Jewish War, vol. II, p. 530,531, εκδ. Loeb, London 1989 ) αναφέρει ότι ο Ευρυκλής εξορίστηκε αφού έγινε υπαίτιος ταραχών.
Ο δε Πλούταρχος ( 46 μΧ. – 127 μΧ. ) στα Ηθικά του (Πλουτάρχου Ηθικά, μέρος ΙΙ αποφθέγματα Ρωμαίων, 207 F 14, στa Plutarch Μoralia vol. III, p. 237, εκδ. Loeb, London 1931 ) αναφέρει ότι αρχικά ο Οκταβιανός διέταξε την φυλάκιση του, αλλά όταν πληροφορήθηκε ότι καταγόταν ο Ευρυκλής από τον Βρασίδα, τον έβγαλε από την φυλακή και τον απομάκρυνε με μια μέτρια επίπληξη.
Ο Βρασίδας ήταν περίφημος για τη στρατηγική του ικανότητα και πολιτική του ευστροφία Σπαρτιάτης στρατηγός, που διακρίθηκε στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου. Επιχείρησε τολμηρές επιθέσεις εναντίον της Πύλου, του Πειραιά και της Κέρκυρας, συμμάχου των Αθηναίων, κατορθώνοντας να φέρει τη Σπάρτη σε θέση πλεονεκτικότερη από εκείνη των Αθηνών. Θεώρησε ότι καλύτερα θα ήταν να μεταφέρει τον πόλεμο βορειότερα και το κατόρθωσε καταλαμβάνοντας τις πόλεις Στάγειρα. Άκανθο και Άργιλο. Κυρίεψε την Αμφίπολη και άλλες πόλεις συμμαχικές των Αθηνών. Δυο ολόκληρα χρόνια κυριάρχησε στη Χαλκιδική. Στα 422 σε μια μάχη που έγινε μπροστά από τα τείχη της Αμφίπολης μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών, ο Βρασίδας τραυματίστηκε βαριά και πέθανε. Τον αντικατάστησε ο ναύαρχος Λύσανδρος που ήταν αρκετά ικανός, αλλά δε διέθετε την ιδιοφυία και την ευστροφία του Βρασίδα ( Ήλιος στο λήμμα Βρασίδας ).
Μετά από τα γεγονότα αυτά τίποτα δεν μας είναι γνωστό για τον Ευρυκλή.
Για τον Γάϊο Ιούλιο Λάκωνα σώζεται μία επιγραφή στο Ταίναρο, η οποία λέγει : «το κοινόν των Ελευθερολακώνων Γάιον Ιούλιον Λάκωνα Ευρυκλέους υιόν, τον ίδιον ευεργέτην». Είναι δε πιθανό το λιμάνι του Ταινάρου, που ονομάζεται Πόρτο Κάγιο ( Πόρτο Γάϊο ), να έχει λάβει το όνομα του από αυτόν ( Παπαρρηγόπουλος ενθ. ανωτ. ).
Οι Ρωμαίοι έμποροι του Γυθείου έστησαν αδριάντα στον Ευρυκλή με επιγραφή επί του βάθρου στα λατινικά και ελληνικά που έλεγε: C(AIUM) IULIUM LACHARIS F(ILIUM) EURYCLEM CIVES ROMANI IN LACONIA QUI HABITANT NEGOTIANTUR BENIFICI ERGO.
ΓΑΪΟΝ ΙΟΥΛΙΟΝ ΛΑΧΑΡΟΥΣ ΥΙΟΝ ΕΥΡΥΚΛΕΑ ΡΩΜΑΙΟΙ ΟΙ ΕΝ ΤΑΙΣ ΠΟΛΕΣΙΝ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΚΉΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΟΜΕΝΟΙ ΤΟΝ ΑΥΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΗΝ (Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 29, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998).
Στην Αθήνα υπήρχαν αδριάντες προς τιμήν του Λαχάρους, του Ευρυκλέους και του υιού του «αρετής ένεκα» (Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 31, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998).
Προς τιμήν του Ευρυκλή θεσπίστηκαν στο Γύθειο μουσικοί αγώνες τα Ευρύκλεια, οι οποίοι διήρκεσαν μέχρι της εποχής του Κομμόδου (Παπαρρηγόπουλος, σ. 33, υποσημείωση 1). Η Αθήνα είχε αναγείρει αδριάντα προς τιμήν του Ευλυκλή. Ο Ευρυκλής είχε κόψει νόμισμα με τη μορφή της Σπάρτης κόρης του Ευρώτα από τη μια πλευρά και από την άλλη τους Διοσκούρους έφιππους με τις λέξεις ΛΑ(ΚΕΔΑΙΜΟΝΊΩΝ) ΕΠΙ ΕΥΡΥΚΛΕΟΣ (Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, λήμμα Ευρυκλής).
Αυτός ήταν ο Ευρυκλής Λαχάρους Λακεδαιμόνιος, ένας χαρακτηριστικός τύπος Έλληνα ηγεμόνα φίλου των Ρωμαίων, ηρωϊκού, διεφθαρμένου, αγαθοεργού και τυράννου. Ήταν ένας άνθρωπος του καιρού του. Γραικύλος; Ίσως.
Βιβλιογραφία :
Α. Ιστορικές Πεγές:
1. Παυσανίας, . a. : Κορινθιακά, Β, 3, 5, εκδ. Teubner, Leipzig 1903.
b. : Λακωνικά, Γ, 14, 8, εκδ. Teubner, Leipzig, 1903.
2. Πλούταρχος, a. : Πλουτάρχου, Αντώνιος, § § 66 & 67, στους Parallel Lives, vol. IX, pp. 289 – 291, εκδ. Loeb, London 1920.
b. : Πλουτάρχου Αντώνιος, § 67, και υποσημείωση 312 – σχόλιο σελ. 571, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006.
c. : Πλουτάρχου Ηθικά, μέρος ΙΙ αποφθέγματα Ρωμαίων, 207 F 14, στa Plutarch Μoralia vol. III, p. 237, εκδ. Loeb, London 1931.
3. Στράβωνος, Γεωγραφικά, βιβλίο 8, κεφ. 5, § 1 στην Strabo Geography, vol. IV, p. 127, εκδ. Loeb, London 1937.
Στράβωνος, Γεωγραφικά, βιβλίο Η’, κεφ. 5, § 5, στην Strabo Geography, vol. IV, pp. 137 – 139, εκδ. Loeb, London 1927.
4. Φλάβιος Ιώσηπος, a. : Ιουδαϊκοι Πόλεμοι, βιβλίο Α’, κεφ. XXVI, 513 - 533, στο Josephus, vol. II, Jewish War, book I - III, pp. 242 - 252, εκδ. Loeb, London 1989.
b. : Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, βιβλίο ΙΣΤ’, 300 – 310 στο Josephus, vol. VIII, Jewish Antiquities, book XV – XVII, pp. 330 – 334, εκδ,Loeb. London 1990.
5. : Δίων Κάσσιος, βιβλ. 54, 7, στην Roman History, vol. VI, p. 299, εκδ. Loeb, London 1917.
6. : Publius ( Gaius ) Cornelius Tacit. Annales II, 53 , στον Τacitus, vol. III, εκδ. Loeb, London 1931.
Β. Μελέτες και εγκυκλοπαίδιες :
1. Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , βιβλίον όγδοον, σελ. 28 – 29 και 31 - 33, εκδ. ΣΤ', Αθήναι 1932.
2. Σπ. Λάμπρου, Ιστορία της Ελλάδος, τόμος Γ', σελ. 90 -91, εκδ. Δημιουργία, Αθήνα 1998.
3. Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 29 -32, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998.
4. Σαράντης Ι. Καργάκος, Ιστορία της Σπάρτης, τόμος Β', σελ. 712 - 716 και 719, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2006.
5. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου ( τα λήμματα περί Ευρυκλή και περί των Ιουδαίων και Καππαδόκων ηγεμόνων ).
6. Wikipedia, the free engyclodedia ( ομοίως ).
7. The Jewish on line Encyclopedia (ομοίως).
8. Σάββα Χ. Αγουρίδη, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, σ. 265 – 270, εκδόσεις Πουρνάρα , Δ' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1985.
9. Βίκτωρος Δουρουύ, Ακαδημαϊκού, Ιστορία των Ρωμαίων, σ. 602 - 603, εκδ. Παρασκήνιον, Αθήνα Ιούνιος 2003 ( Φωτοτυπική ανατύπωση της έκδοσης Φέξη, Αθήνα 1897 ).
Μετά τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ του Οκταβιανού και του Αντωνίου, του οποίου η καθοριστική αναμέτρηση υπήρξε η ναυμαχία του Ακτίου ( 12 Σεπτεμβρίου 31 π.Χ. ), ο νικητής Οκταβιανός υπήρξε μεγαλόψυχος με εκείνες τις πόλεις που με επικεφαλής την Αθήνα είχαν ταχθεί στο πλευρό του Αντωνίου, υπήρξε όμως και πλέον ευνοϊκός για εκείνες τις πόλεις, που με επικεφαλής τη Σπάρτη, είχανε συμπαραταχθεί μαζί του στον αγώνα κατά του Αντωνίου.
Ειδικά στην Σπάρτη, η οποία είχε φιλοξενήσει και την σύζυγό του Λιβία πριν τον γάμο τους, όταν το 40 π.Χ. είχε καταφύγει εκεί λόγω των εμφυλίων συγκρούσεων στην Ιταλία, ο Οκταβιανός επεφύλαξε τιμές και ανταμοιβές μεγάλες. Παραχώρησε στην δικαιοδοσία τον Σπαρτιατών το νησί των Κυθήρων, την Καρδαμύλη, τις Φαρές και την Θουρία, όλες πόλεις μεσσηνιακές ( Δίων Κάσσιος, βιβλ. 54, 7, στην Roman History, vol. VI, p. 299, εκδ. Loeb, London 1917 ). Ανέθεσε στους Λακεδαιμονίους την προεδρία των Ακτείων, αγώνων που είχε θεσπίσει σε ανάμνηση της νίκης στο Άκτιο και που ελάμβαναν χώρα ανά πενταετία ( πεντετηρικοί αγώνες ) (Βίκτωρος Δουρουύ, Ακαδημαϊκού, Ιστορία των Ρωμαίων, σ. 602 - 603, εκδ. Παρασκήνιον, Αθήνα Ιούνιος 2000 ). Τέλος, το 21 π.Χ. επισκέφτηκε ο Οκταβιανός την Σπάρτη και παρακάθισε στα συσσίτια αυτής (Σπ. Λάμπρου, Ιστορία της Ελλάδος, τόμος Γ', σελ. 90 -91, εκδ. Δημιουργία, Αθήνα 1998 και Σαράντης Ι. Καργάκος, Ιστορία της Σπάρτης, τόμος Β', σελ. 714, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2006).
Τα συσσίτια ήταν κοινά γεύματα που κατ' ουσία αποτελούσαν συνεστιάσεις στρατοπέδου, ένας θεσμός πολιτικοστρατιωτικός ο οποίος στόχευε στην τόνωση των δεσμών μεταξύ των Λακώνων. Τα κοινά γεύματα, που τα είχε θεσπίσει ο αρχαίος Σπαρτιάτης νομοθέτης Λυκούργος, επιβάρυναν έκαστο των πολιτών, στη δωρική δε διάλεκτο ονομάζονταν «φιδίτια» ή «ανδρεία» διότι απευθύνονταν αποκλειστικά στον ελεύθερο άρρενα πληθυσμό. Τα συσσίτια διεξάγονταν με την προσφορά του «μέλανος ζωμού», η δε συμμετοχή τους σ' αυτά ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την απονομή σε έναν Λάκωνα πολιτικών δικαιωμάτων ( Εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου, λήμμα Λυκούργος ).
Η Ελλάς μετά τους τρεις ρωμαϊκούς εμφυλίους πολέμους, ήτοι του Καίσαρος κατά του Πομπηΐου, των Βρούτου και Κασσίου κατά Οκταβιανού και Αντωνίου και, τέλος, του Οκταβιανού κατά του Αντωνίου, έπαθε μεγάλες καταστροφές, οι οποίες όμως επουλώθηκαν κατά την μακρόχρονη ειρηνική περίοδο που ακολούθησε.
Η Ελλάς έγινε επαρχία του ρωμαϊκού κράτους, την οποία διοικούσε ένας ανθύπατος με έδρα την Κόρινθο. Η θητεία του ανθυπάτου αυτού ήταν ετήσια, αλλά στην δικαιοδοσία του δεν υπαγόταν όλη η Ελλάς γιατί πολλές πόλεις και περιοχές της εξακολουθούσαν να θεωρούνται από το ρωμαϊκό κράτος ελεύθερες και σύμμαχοι.
Έτσι η Αθήνα, η Σπάρτη, το κοινό τον Ελευθερολακώνων, το Άργος, η Ελάτεια, οι Αβές ( αι Αβαί ), οι Θεσπιές, ή Τανάγρα, η Αιτωλία, η Ακαρνανία και η Θεσσαλία διατήρησαν την αυτονομία τους ως σύμμαχοι του ρωμαϊκού κράτους. Στην δικαιοδοσία του ανθυπάτου που είχε έδρα την Κόρινθο υπαγόντουσαν η Αχαϊκή συμπολιτεία, η Βοιωτία και η Φωκίδα.
Ειδικά η Αθήνα διατήρησε επί αιώνες, μέχρι του μεγάλου Κωνσταντίνου και των πρώτων διαδόχων του, το αρχαίο πολίτευμα της. Επί του Αυγούστου και των διαδόχων του προσαγορευόταν ως ελεύθερα και σύμμαχος πολιτεία ( civitas libera et foederata ) και απολάμβανε όλων των δικαιωμάτων του ελεύθερου συμμάχου κράτους. Επί του αυτοκράτορα Τιβέριου ( 14 - 37 μ.Χ. ) ο Γερμανικός, θετός εγγονός του Αυγούστου, διερχόμενος από την Αθήνα ως ο Ρωμαίος στρατηγός, είχε προ αυτού έναν μόνο ραβδούχο ( lictorem, lictor στην ονομαστική ) προπορευόμενο γιατί δεν επιτρεπόταν σε ελεύθερη πόλη να έχει περισσότερους ( Tacit. Annales II, 53 , στον Τacitus, vol. III, εκδ. Loeb, London 1931 ).
Στην δικαιοδοσία του Ρωμαίου ανθυπάτου υπαγόταν μόνο η Αχαϊκή συμπολιτεία, η Βοιωτία και η Φωκίδα. Γι αυτό τον λόγο η επαρχία έφερε το όνομα Αχαΐα και όχι Ελλάς.
Βέβαια οι ελεύθερες και αυτόνομες εκείνες πόλεις και περιοχές δεν διέφευγαν τον έλεγχο του ρωμαϊκού κράτους, αλλά η ελευθερία και η αυτονομία τους είχαν τα όρια τους και οι αυτοκράτορες της Ρώμης, είτε άμεσα είτε διά του ανθυπάτου της Κορίνθου, επενέβαιναν πολλές φορές στα εσωτερικά των πόλεων και των χωρών εκείνων. Αλλά οι πόλεις αυτές ήταν απαλλαγμένες από φόρους, δεν κατεχόντουσαν από τα ρωμαϊκά στρατεύματα και η διακυβέρνηση της καθεμιάς γινόταν σύμφωνα με τους πατροπαράδοτους νόμους και θεσμούς τους.
Έτσι στις περιοχές αυτές αναπτύχθηκε μια ειδικού τύπου ανεξαρτησία η οποία τις βοήθησε να διατηρήσουν τον εθνικό τους χαρακτήρα. Στις περιοχές αυτές αναδείχθηκαν Έλληνες άρχοντες, φίλοι των Ρωμαίων, οι οποίοι πολλές φορές χρησιμοποιήθηκαν στα ανώτατα αξιώματα της κεντρικής ο ρωμαϊκής εξουσίας και άλλες φορές τους ανατέθηκε από τους Ρωμαίους Αυτοκράτορες κάποια αποστολή σε μια άλλη χώρα που ήταν κάτω από την κυριαρχία της Ρώμης (Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , βιβλίον όγδοον, σελ. 28 – 29 και 31 - 33, εκδ. ΣΤ', Αθήναι 1932).
Χαρακτηριστικός τύπος ενός τέτοιου Έλληνα άρχοντα φίλου των Ρωμαίων είναι ο Σπαρτιάτης Ευρυκλής ο γιος του Λαχάρους, τον οποίον ο φίλος του αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος έκανε ηγεμόνα των Λακεδαιμονίων.
Ο Λάχαρης, ο οποίος θεωρούσε γενάρχες της οικογένειας του τους Διοσκούρους, είχε καταδικαστεί από τον Αντώνιο σε θάνατο για ληστρικές επιδρομές που διέπραξε σε βάρος των κατοίκων περιοχών πλησίον της Σπάρτης. Και ίσως οι πράξεις αυτές για τους Σπαρτιάτες να θεωρούντο σύμφωνες με τον πατροπαράδοτο σπαρτιατικό νόμο και ίσως ακόμη να θεωρούντο μία μορφή μεσσηνιακού πολέμου , αλλά για τον Ρωμαίο Αντώνιο ήταν πράξεις εγκληματικές κι έτσι ο Λάχαρης, που τις διέπραξε, καταδικάστηκε σε θάνατο διά πελεκισμού.
Μετά λίγο καιρό από τα γεγονότα αυτά άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του Αντωνίου και του Οκταβιανού, στον οποίο οι Σπαρτιάτες πολέμησαν στο πλευρό του Οκταβιανού ( Παπαρρηγόπουλος ενθ. ανωτ. και Σπ. Λάμπρος ενθ. ανωτ. και Σαράντης Ι. Καργάκος, Ιστορία της Σπάρτης, τόμος Β', σελ. 712 - 713, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2006 ). Κατά τη ναυμαχία του Ακτίου ο Ευρυκλής πολέμησε με μεγάλη γενναιότητα επιθυμώντας να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του. Όταν σε κάποια φάση της ναυμαχίας η Κλεοπάτρα έφυγε με τα εξήντα πλοία της και έγινε αντιληπτή από τον Αντώνιο, εκείνος την ακολούθησε και ανέβηκε μάλιστα στην ναυαρχίδα της την «Αντωνία». Εκείνη την στιγμή εμφανίστηκαν πλοία από τον στόλο του Οκταβιανου και άρχισαν να καταδιώκουν τους φυγάδες τον. Ένα από αυτά ήταν και το πλοίο του Ευρυκλή, το οποίο διακρίθηκε για την επιμονή με την οποίαν καταδίωκε τον Αντώνιο. Ο Ευρυκλής πλήρης πολεμικής μανίας έσειε με ανυπομονησία την λόγχη του και κοιτούσε προς την κατεύθυνση της ναυαρχίδας του Αντωνίου έτοιμος, μόλις θα πλησίαζε σε αποστολή βολής, να τον χτυπήσει εκτοξεύοντας τη λόγχη εναντίον του. Ήταν τόσο μεγάλη η επιμονή του Ευρυκλή στο να καταδιώκει το πλοίο του Αντωνίου, ώστε ο τελευταίος με αγανάκτηση κραύγασε απευθυνόμενος προς τον διώκτη του:
- Τις ο διώκων Αντώνιον;
Για να λάβει ευθύς αμέσως την απάντηση:
- Ευρυκλής ο Λαχάρους, τη του Καίσαρος τύχη τον του πατρός εκδικών θάνατον.
Τελικά όμως δεν κατόρθωσε ο Ευρυκλής να πλήξει τη ναυαρχίδα, αλλά κυρίευσε το δεύτερο μετά τη ναυαρχίδα διοικητικό πλοίο, το οποίο λαφυραγώγησε καθώς και άλλο ένα πλοίο, εντός του οποίου βρισκόντουσαν πολυτελή σκεύη και πράγματα μεγάλης αξίας ( Πλουτάρχου, Αντώνιος, § § 66 & 67, στους Parallel Lives, vol. IX, pp. 289 – 291, εκδ. Loeb, London 1920 ).
Την ιστορία αυτή την διηγήθηκε στον Πλούταρχο ο απόγονος του Ευρυκλή συγκλητικός Julius Eurycles Herculanus και στον οποίο ο Πλούταρχος πιθανότατα αφιέρωσε το έργο του «Περί του εαυτόν επαινείν ανεπιφθόνως» ( Πλουτάρχου Αντώνιος, § 67, υποσημείωση 312 – σχόλιο σελ. 571, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006 ).
Μετά την περίλαμπρη νίκη ο Οκταβιανός αντάμειψε τον Ευρυκλή δίνοντας του τον τίτλο του Ρωμαίου πολίτη και εντάσσοντας τον στην Φαβία φυλή της Ρώμης με το όνομα Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής προς τιμήν του Ιουλίου Καίσαρος (Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 31, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998).
Ακόμη , ο Ευρυκλής έλαβε ως δώρο την νήσο Κύθηρα ως προσωπική του περιουσία και τον τίτλο του ηγεμόνα των Λακεδαιμονίων. Ποιο ήταν το έργο του ως ηγεμόνα δεν γνωρίζουμε. Η Σπάρτη διατηρούσε κατά την εποχή εκείνη, αλλά και αργότερα, τους περισσότερους από τους αρχαίους θεσμούς της, ήτοι την εκκλησία του δήμου, την γερουσία, τους νομοφύλακες και τα λοιπά. Μόνον ο βασιλείς συνεχώς δεν αναφέρονται, αλλά απλώς εκ διαλειμμάτων. Όποτε μας επιτρέπεται να φανταστούμε ότι το αξίωμα που δόθηκε από τον Οκταβιανό στον Ευρυκλή ήταν η βασιλεία ( Παπαρρηγόπουλος ενθ. ανωτ. και Σπ. Λάμπρος ενθ. ανωτ. και Σ. Καργάκος, σ. 715 ). Σχετικά με τα Κύθηρα ο Στράβων μας δίνει την πληροφορία ότι ο Ευρυκλής από μόνος του τα κατέλαβε ως προσωπική του περιουσία( Στράβωνος Γεωγραφικά, βιβλίο 8, κεφ.5, § 1 στην Strabo Geography, vol. IV, p. 127, εκδ. Loeb, London 1937 ). Εδώ πρέπει να λάβουμε υπ όψη μας ότι ο Στράβων είναι σύγχρονος με τα γεγονότα ( 65 π.Χ. – 23 μ.Χ. ) και γι αυτό πρέπει να θεωρήσουμε ότι η πληροφορία είναι ακριβής.
Αλλά σε ένα άνθρωπο σαν τον Ευρυκλή θα είχε πολύ μικρή αξία η τιμή που του έγινε και τα όσα απέκτησε . H Σπάρτη ήταν πολύ μικρή γι αυτόν, είχε χάσει την παλιά της αίγλη και η στρατιωτική της δυνατότητα ήταν μηδαμινή. Έτσι ο Ευρυκλής αποφάσισε να ζητήσει αλλού την τύχη του και γι αυτό ταξίδεψε στην Ιουδαία, όπου παρέμεινε φιλοξενούμενος του Ηρώδη από το 10 ως το 9 π.Χ. ( Ήλιος, λήμμα Ευρυκλής ). Δεν είναι παράξενο το ότι ένας Σπαρτιάτης ηγεμών αποφάσισε να μεταβεί στην γη του Ιορδάνη παρά σε κάποιο άλλο μέρος, γιατί από πολύ καιρό οι Έλληνες διατηρούσαν άκρως φιλικές σχέσεις με τους Ιουδαίους. Το 144 π.Χ. οι Σπαρτιάτες συνομολόγησαν συνθήκη φιλίας με τους Ιουδαίους και το 136 π.Χ. απέστειλαν συγχαρητήριες επιστολές προς τον τότε αρχιερέα Σίμωνα. Το 126 π.Χ., επί άρχοντος Αγαθοκλέους, έφτασε στην Αθήνα η πρεσβεία του αρχιερέα και εθνάρχου των Εβραίων Ιωάννου Υρκανού, και ο Δήμος των Αθηναίων εξέδωσε ψήφισμα προς τιμήν του ηγεμόνα εκείνου ( Παπαρρηγόπουλος ενθ. ανωτ. ). Η πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην Ιουδαία την εποχή της επίσκεψης του Ευρυκλέους ήταν εξαιρετικά ωφέλιμη για έναν άτομο πανούργο όπως αυτός. Στην Ιουδαία κατά την εποχή εκείνη και βασίλευε ο Ηρώδης, τον οποίο είχαν βρει πολλές οικογενειακές συμφορές και ιδίως από την αντιζηλία των γιων του, του πρωτοτόκου Αντιπάτρου από την μια μεριά και των Αριστόβουλο και Αλέξανδρό από την άλλη. Τον Αντίπατρο τον είχε αποκτήσει ο Ηρώδης από την πρώτη σύζυγό του Δωρίδα (Δωρίς, Doris) και τους Αριστόβουλο και Αλέξανδρό τους είχε αποκτήσει από την δεύτερη σύζυγο του Μαριάμνη την Α'.
Η Μαριάμνη ήταν εγγονή του Ασμοναίου ηγεμόνα της Σαμάρειας Υρκανού του β'. Ο Ηρώδης είχε λάβει δύο συζυγούς με το όνομα Μαριάμνη από τις συνολικά δέκα συζύγους του, από τις οποίες απέκτησε δέκα γιούς και πέντε θυγατέρες ( Ήλιος, λήμμα Ηρώδης ).
Η δεύτερη Μαριάμνη έγινε σύζυγός του το 23 π.Χ. και έμεινε στην ιστορία με το παρωνύμιο «αρχιερατική» γιατί ο Ηρώδης αναγόρευσε τον ιερέα πατέρα της Βοήθο σε αρχιερέα προκειμένου να την ευχαριστήσει ( Σάββα Χ. Αγουρίδη, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, σ. 267, εκδόσεις Πουρνάρα , Δ' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1985 ). Την εποχή που λαμβάνουν χώρα στην αυλή του Ηρώδη αυτές οι οικογενειακές συμφορές έφθασε ο Ευρυκλής στα Ιεροσόλυμα και ευρισκόμενος στο μέσον των οικογενειακών ερίδων και τον ραδιουργιών αναμίχθηκε σε αυτές, σαν φίλος και σύμβουλος πότε του ενός και πότε του άλλου εκ των γιών του Ηρώδη. Υπ όψιν ότι τον Ευρυκλή ο Ηρώδης ο Μέγας τον γνώρισε το 12 π.Χ. όταν επισκέφτηκε την Ολυμπία ως αγωνοθέτης και έτσι έγιναν φίλοι (Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 32, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998).
Για τις '' καλές '' υπηρεσίες του έλαβε τεράστια χρηματικά ποσά ως δώρα τόσο από τον πατέρα βασιλιά Ηρώδη όσο και από τoν πρωτότοκο γιο του Αντίπατρο.
Ακόμη, ο Ευρυκλής υπήρξε σύμβουλος του ενός εκ των δύο γιων του Ηρώδη από την Μαριάμνη Α’ του Αλεξάνδρου, ο οποίος είχε λάβει σύζυγο την θυγατέρα του βασιλιά της Καππαδοκίας Αρχελάου Γλαφύρα.
Η Γλαφύρα μετά την εκτέλεση του συζύγου της και τον θάνατο του Ηρώδη παντρεύτηκε τον ανδράδελφό της ( κουνιάδο της ) και διάδοχο του θρόνου Αρχέλαο, μετά τον θάνατο του οποίου έλαβε σε τρίτο γάμο τον βασιλιά της Νουμιδίας Ιόβα τον β' ( Ήλιος, λήμματα: Αριστόβουλος, Αρχέλαος, Γλαφύρα ). Ο βασιλιάς της Καππαδοκίας Αρχέλαος φιλοδώρησε και αυτός με πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό τον Ευρυκλή . Η διαμάχη στην οικογένεια του Ηρώδη έληξε με την θανάτωση και των δύο γιών του Αλεξάνδρου και Αριστιβούλου, για την οποία δεν ήταν άμοιρος πάσης ευθύνης ο Ευρυκλής.
Η έρις αυτή στην οικογένεια του Ηρώδη ξεκίνησε όταν επέστρεψαν από την Ρώμη, που είχαν πάει για σπουδές φιλοξενούμενα από τον Οκταβιανό ( κατοικούσαν στο σπίτι του ), τα δυο παιδιά του Ηρώδη Αλέξανδρος και Αριστόβουλος και έγιναν με ενθουσιασμό δεκτά από τον λαό που στέναζε κάτω από την τυραννία του όχι Ιουδαίου, αλλά Ιδουμαίου βασιλιά Ηρώδη, εγκάθετου των Ρωμαίων και φιλέλληνα, κατά τον Ιώσηπο, που γράφει γι’ αυτόν ότι: «Έλλησι πλέον ή Ιουδαίοις οικείως είχεν» ( Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΧΙV, 7, 13).
Αυτά τα δύο παιδιά ο Ηρώδης τα είχε από την δεύτερη σύζυγό του Μαριάμμη Α’ ( ο Ηρώδης έλαβε και άλλη σύζυγο με το όνομα Μαριάμνη ), την κόρη του Αλεξάνδρου Ασμοναίου και της Αλεξάνδρας της κόρης του Υρκανού Β’ ηγεμόνα της Σαμάρειας. Οι γονείς της Μαριάμνης Α’ ήταν εξαδέλφια μεταξύ τους και ανήκαν στην βασιλική και αρχιερατική οικογένεια των Μακκαβαίων. Την Μαριάμνη, που ήταν εκπάγλου καλλονής, την πάντρεψε ο παππούς της Υρκανός Β’ ηγεμών της Σαμάρειας με τον Ηρώδη για να τον ανταμείψει επειδή τον βοήθησε να νικήσει τον επαναστάτη Αντίγονο Ασμοναίο. Την Μαριάμνη ο Ηρώδης την αγαπούσε πολύ, αλλά στο τέλος την θανάτωσε μετά από συκοφαντίες της μητέρας του Κύπριδος ( Κύπρις στην ονομαστική ) και της αδελφής του Σαλώμης ότι δήθεν η Μαριάμνη σχεδίαζε να τον δηλητηριάσει. Όταν φονεύθηκε η Μαριάμνη το 29 π.Χ. ο γιος της Αριστόβουλος ήταν τριών ετών.
Η έριδα στην οικογένεια του Ηρώδη άρχισε όταν ο γιος του Αλέξανδρος πρόβαλε την αξίωση να γίνει διάδοχος του πατέρα του στον θρόνο, ως καταγόμενος από την μεριά της μητέρας του από τον ένδοξο Ιουδαϊκό οίκο των Μακκαβαίων και για τον λόγο αυτό υπερείχε από όλη την υπόλοιπη οικογένεια του Ηρώδη που ήταν Ιδουμαίοι και επομένως μη γνήσιοι Εβραίοι.
Η θεία των παιδιών και αδελφή του Ηρώδη Σαλώμη, αυτή που ήταν υπαίτια και για τον θάνατο της μητέρας τους Μαριάμνης Α’, με την βοήθεια του πρωτοτόκου γιου του Ηρώδη Αντιπάτρου από την πρώτη σύζυγό του Δωρίδα κατόρθωσε να τον πείσει ότι συνωμοτούσαν εναντίων του και έτσι πέτυχε να τους θανατώσουν το 7 π.Χ. Τότε ο Ηρώδης όρισε διάδοχό του τον Αντίπατρο, τον οποίο θανάτωσε λίγες ημέρες πριν να πεθάνει και ο ίδιος το 4 π.Χ. Ο λόγος της καταδίκης σε θάνατο του Αντιπάτρου ήταν ότι συνωμοτούσε κατά του πατέρα του. Πρόκειται περί αληθινής οικογενειακής τραγωδίας. Ο Οκταβιανός όταν του ζητήθηκε να επικυρώσει την εκτέλεση του Αντιπάτρου είπε με χιούμορ στα ελληνικά κάτι τέτοιο:
- Είναι προτιμότερο να είσαι υς ( γουρούνι, γενική υός ) παρα υιός του Ηρώδη.
(Σάββα Χ. Αγουρίδη, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, σ. 265 – 270, εκδόσεις Πουρνάρα, Δ' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1985.
Ήλιος, λήμματα : Αλέξανδρος, Αντίπατρος, Αριστόβουλος, Γλαφύρα, Ηρώδης.
Wikipedia the free engyclodedia, λήμματα: Aristobulus IV, Herod, Mariamne.
The Jewish on line Encyclopedia, λήμματα :
Herod, Mariamne ).
Πριν συνεχίσουμε πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Ατιστόβουλος είχε λάβει ως σύζυγο την Βερενίκη θυγατέρα της θείας του Σαλώμης και του Κωστομάρου ( Costomar ). Τον Κωστόμαρο τον φόνευσε ο Ηρώδης και η Αδελφή του Σαλώμη δια των μηχανορραφιών της συνέβαλε στο θάνατο της Μαριάμνης Α’, των γιων της Αλεξάνδρου και Αριστοβούλου, που ήταν και άντρας της κόρης της Βερενίκης ( Αγουρίδης, ενθ. ανωτ., σελ. 266 και Wikipedia, Aristobulus IV ). Δεν υπάρχει, νομίζω, αμφιβολία ότι η Σαλώμη υπήρξε άξια αδελφή του Ηρώδη στις εκτελέσεις μελών της οικογένειας της.
Σχετικά με την δράση του Ευρυκλή ο Ιώσηπος στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία του μας δίνει την ακόλουθη περιγραφή:
Εκείνη την περίοδο τα πράγματα στο σπίτι του Ηρώδη ήτανε πολύ άσχημα και η σχέση του με τους γιους του ήταν ακόμη χειρότερη. Ήτανε φανερό στον καθένα ότι το βασίλειο το απειλούσαν οι μεγαλύτερες συμφορές λόγω των συνωμοσιών που ελάμβαναν χώρα μέσα στο ίδιο το σπίτι του Ηρώδη. Σαν να μην έφθαναν όμως όλα αυτά, τα πράγματα χειροτέρεψαν ακόμα περισσότερο όταν έφτασε στην Ιουδαία ο Ευρυκλής ο Λακεδαιμόνιος, άνθρωπος με φήμη στην πατρίδα του αλλά με πολύ κακό χαρακτήρα, που του άρεσε η καλοπέραση και που μπορούσε να κολακεύει με τέτοια επιδεξιότητα που δεν φαινόταν σαν κόλακας. Όταν πήγε να επισκεφθεί τον Ηρώδη, που έδωσε πολλά δώρα και πήρε ακόμα περισσότερα και μεγαλύτερης αξίας από αυτόν, λόγω δε της επιδέξιας τακτικής του να προσεγγίζει τους ανθρώπους, κατάφερε να γίνει ένας από τους στενότερους φίλους του βασιλιά. Φιλοξενήθηκε στο σπίτι του πρωτότοκου γιου του Ηρώδη Αντίπατρου, αλλά είχε επίσης πρόσβαση και οικειότητα με τον Αλέξανδρο, επειδή επαινούσε την γυναίκα του Γλαφύρα και τον πεθερό του Αρχέλαο βασιλιά της Καππαδοκίας. Με αυτό τον τρόπο απέκτησε τη φιλία όλων. Η τακτική του Ευρυκλή ήταν να κολακεύει τον καθένα ξεχωριστά, κατά τις ιδιαίτερες επαφές που είχε μαζί του, και να του δίνει την εντύπωση ότι συμπεριφερόταν σε όλους τους άλλους φιλικά προκειμένου να εξυπηρετεί αυτόν και μόνο. Με αυτό τον τρόπο απέσπασε την εμπιστοσύνη του Αλέξανδρου, ο οποίος ήταν πολύ νέος, και τον έπεισε το τι μπορούσε να μιλήσει με ασφάλεια σε αυτόν για τα προβλήματα του. Ο Αλέξανδρος τον εμπιστεύτηκε και του αποκάλυψε ότι ο πατέρας του είχε αποξενωθεί από κείνον και τον αδελφό του (Αριστόβουλο), του μίλησε ακόμα για όσα είχαν συμβεί στη μητέρα τους και για το πως ο Αντίπατρος είχε υπονομεύσει τη θέση τους μέσα στη βασιλική οικογένεια και ήταν πλέον πανίσχυρος. Ήταν δε τόσο δύσκολη θέση τους γιατί ο Ηρώδης τους μισούσε τόσο πολύ, ώστε δεν τους μιλούσε κατά τα δείπνα και τις άλλες συγκεντρώσεις. Την εκμυστήρευση αυτή του Αλέξανδρου τη μετέφερε ο Ευρυκλής αυτούσια στον Αντίπατρο λέγοντας του ότι το κάνει γιατί του είναι υποχρεωμένος για την τιμή που του έχει δείξει και γιατί το θέμα είναι πολύ σοβαρό. Ακόμη, προέτρεψε τον Αντίπατρο να προσέχει τον Αλέξανδρο, επειδή η ένταση με την οποία του είχε μιλήσει με τον καθιστούσε ύποπτο πιθανής αυτοδικίας σε βάρος του. Τότε που αντί πατρός βασιζόμενος στα λεγόμενα του Ευρυκλή θεώρησε ότι είχε σαν κίνητρο των πράξεων του την καλή του θέληση και δίνοντας του πολύτιμα δώρα τον έπεισε να αναφέρει τη στιχομυθία με τον Αλέξανδρο στον Ηρώδη, ο οποίος όταν πληροφορήθηκε τα καθέκαστα από τον Ευρυκλή, τον πίστεψε αμέσως και θύμωσε πάρα πολύ με τον Αλέξανδρο. Προκειμένου δε να ευχαριστήσει, τον Ευρυκλή για τις υπηρεσίες που του πρόσφερε του έδωσε ως δώρο πενήντα τάλαντα.
Αφού έλαβε το τεράστιο αυτό ποσό ο Ευρυκλής από τον Ηρώδη, επισκέφτηκε στην Καππαδοκία τον πεθερό του Αλέξανδρου βασιλιά Αρχέλαο και αφού που μίλησε επαινετικά για το γαμπρό του τον ενημέρωσε ότι είχε συμβάλει αποφασιστικά στο να τον συμφιλιώσει με τον βασιλιά πατέρα του. Ακούγοντας αυτά τα λόγια ο Αρχέλαος αισθάνθηκε ευγνωμοσύνη για τον Ευρυκλή και για να τον ευχαριστήσει του έδωσε κι αυτός χρήματα.
Μετά από αυτά ο Ευρυκλής και πριν να μαθευτεί η κακοήθεια, αναχώρησε για την πατρίδα του. ( Ιώσηπος, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, βιβλίο ΙΣΤ, 300 - 310, στο Josephus, vol. VIII, Jewish Antiquities, book XV – XVII, pp. 330 – 334, εκδ,Loeb. London 1990 ). Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν παραθέτουμε το σχετικό κείμενο του Ιωσήπου σε μετάφραση, αλλά παρουσιάζουμε μία ακριβή περιγραφή των γεγονότων που καταγράφει η ιστορική αυτή πηγή βασιζόμενοι στα στοιχεία που αντλούμε από αυτήν.
Πρέπει, ακόμη, να αναφέρουμε ότι ο Ιώσηπος σε όσα μας παραδίδει περί του Ηρώδη χρησιμοποιεί δύο πηγές, μία κριτική, τις πληροφορίες που αντλεί από αυτήν τις καταγράφει στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, και μία άλλη πηγή, ευνοϊκή για τον Ηρώδη, που την χρησιμοποιεί στους Ιουδαϊκούς Πολέμους ( Αγουρίδης ένθα ανωτέρω, σ. 269 ).
Τα όσα αναφέρει ο Ιώσηπος στους Ιουδαϊκούς Πολέμους ( βιβλίο Α’, κεφάλαιο XXVI ) σχετικά με την διαμονή του Ευρυκλή στην Ιουδαία είναι περισσότερο εκτεταμένα από την σχετική διήγηση της Ιουδαϊκής Αρχαιολογίας χωρίς να αναιρούν τα όσα αναφέρονται σ’ αυτήν. Η περιγραφή των περί του Ευρυκλή γεγονότων στους Ιουδαϊκούς Πολέμους μας δίνει κάποιες παραπάνω πληροφορίες, όπως θα δούμε στην συνέχεια.
Στην αρχή του ΧΧVI κεφαλαίου του Α' βιβλίου των Ιουδαϊκών Πολέμων, αφού περιγράφεται η άφιξη στην Ιουδαία του Ευρυκλή και όλα τα σχετικά με την ανταλλαγή δώρων με τον Ηρώδη, μας δίδεται η πληροφορία, ότι πολύ σύντομα ο Ευρυκλής έγινε ένας από τους καλύτερους φίλους του βασιλιά, γιατί αυτός και όλο το παλάτι θεωρούσαν τιμή τους να ευχαριστήσουν τον Σπαρτιάτη, από σεβασμό προς την πατρίδα του ( Ιουδαϊκοί Πόλεμοι, βιβλίο Α΄, 515 ).
Στη συνέχεια γίνεται περιγραφή των γεγονότων σχετικά με τη φιλοξενία στο σπίτι του Αντιπάτρου και τη φιλία που ανέπτυξε ο Ευρυκλής με τον Αλέξανδρο, ο οποίος τον σύστησε στον αδελφό του Αριστόβουλο. Ακόμη, μας πληροφορεί ο Ιώσηπος ότι ο Ευρυκλής υποκρίθηκε προς τον Αλέξανδρο ότι ήταν φίλος του, επειδή του είπε ψευδώς ότι ήταν παλιός φίλος του Αρχέλαου, δηλαδή του βασιλιά της Καππαδοκίας και πεθερού του Αλεξάνδρου ( Πόλεμοι, Α΄, 516 ). Στις μεταξύ τους συζητήσεις του ο Ευρυκλής κορόιδευε τον Αντίπατρο γιατί ενώ ήταν ο πρωτότοκος παρακολουθούσε με απάθεια όσα γίνονταν εις βάρος του από τους δύο ετεροθαλείς αδελφούς, του Αλέξανδρο και Αριστόβουλο. Αλλά και τον Αλέξανδρο κορόιδευε στις ιδιωτικές συνομιλίες τους γιατί ανεχόταν τον Αντίπατρο, που ήταν γιος μιας ασήμαντης γυναίκας ( της Δωρίδος ) ενώ αυτός και ο αδελφός του ήταν παιδιά βασίλισσας ( της Μαριάμνης της Ασμοναίας, που καταγόταν από τον βασιλικό και αρχιερατικό οίκο των Μακαββαίων ). Ακόμη κορόιδευε τον Αλέξανδρο γιατί την αδυναμία του ενώ είχε πίσω του την ισχυρή υποστήριξη του βασιλιά πεθερού του. Μετά, λέγοντας τα ίδια και στον Αριστόβουλο, κατάφερε να κάνει τα δύο αδέλφια να κατηγορήσουν τον πατέρα τους. Στην συνέχεια ενημέρωσε τον Αντίπατρο για τις συζητήσεις αυτές και λέγοντας του ότι κινδυνεύει η ζωή του από τα δυο ετεροθαλή αδέλφια του, έλαβε από αυτόν χρήματα προκειμένου να ενημερώσει σχετικά τον Ηρώδη ( Πόλεμοι, Α΄, 517 - 519 ). Στον Ηρώδη παρουσιάστηκε ο Ευρυκλής ως σωτήρας λέγοντας του ότι τα δυο παιδιά του σχεδίαζαν να τον δολοφονήσουν επειδή πίστευαν ότι ήθελε να δώσει το βασίλειο του παππού του Υρκανού στον πρωτότοκο γιο του, αλλά και για να εκδικηθούν για την μητέρα τους. Του είπε ακόμη, ότι μετά το εγχείρημα εναντίον του θα κατέφευγαν στον πεθερό του Αλέξανδρου Αρχέλαος την Καππαδοκία ή ακόμη και στον Οκταβιανό ζητώντας να γίνει έρευνα για την τύχη του παππού τους και της μητέρας τους ( Πόλεμοι, Α', 523 - 524 ).
Στην συνέχεια ο Ευρυκλής άρχισε να διαβεβαιώνει τον Ηρώδη ότι ο μόνος από τους γιούς του που τον αγαπούσε ήταν ο Αντίπαπρος. Αυτός με τη σειρά του, θέλοντας να μπλέξει ακόμα περισσότερο τους δυο ετεροθαλείς αδελφούς του, παρουσίασε κάποιους ψευδομάρτυρες που τους κατηγόρησαν ότι συνωμοτούσαν με δύο πρώην αρχηγούς του βασιλικού ιππικού, τον Ιουκούνδο και τον Τύραννο. Μετά από αυτές τις κατηγορίες ο Ηρώδης διέταξε να βασανίσουν τους δύο αυτούς αξιωματικούς, αλλά μπόρεσαν να τους αποσπάσουν οποιαδήποτε ομολογία. Τότε η πλευρά του Αντιπάτρου παρουσίασε μια επιστολή συνωμοτικού περιεχομένου επιβαρυντική για τον Αλέξανδρο προς τον φρούραρχο του Αλεξάνδρειου, στην οποία ζητούσε ο Αλέξανδρος και ο αδελφός του να καταφύγουν στο οχυρό όταν θα είχαν δολοφονήσει τον Ηρώδη και να βρουν εκεί υποστήριξη. Την επιστολή αυτή ο Αλέξανδρος τη χαρακτήρισε πλαστή και κατονόμασε σαν πλαστογράφου τον Διόφαντο, τον γραμματέα του Ηρωδείου, ο οποίος είχε την ικανότητα να πλαστογραφεί οτιδήποτε και που στο τέλος καταδικάστηκε σε θάνατο για πλαστογραφίες ( Πόλεμοι, Α΄, 526 - 529 ).
Από την ανάκριση δεν προέκυψε κάτι επιβαρυντικό για τους γιούς του Ηρώδη και έτσι τους άφησε ελεύθερους αλλά, διέταξε να τους παρακολουθούν. Όσο για τον Ευρυκλή, ο οποίος σκηνοθέτησε όλη αυτή την ιστορία, ο Ηρώδης τον αποκάλεσε σωτήρα και ευεργέτη του και του χάρισε πενήντα τάλαντα. Τότε αυτός παίρνοντας αυτό το τεράστιο χρηματικό ποσό έφυγε για την Καππαδοκία, όπου πήρε και άλλα χρήματα από τον βασιλιά Αρχέλαο λέγοντας του ότι κατάφερε να συμφιλιώσει με τις ενέργειες που τον Ηρώδη με τον Αλέξανδρο. Μετά από αυτά γυρίσει στην Ελλάδα, όπου συνέχισε την εγκληματική του δράση με αποτέλεσμα να γίνει αίτιος εξεγέρσεων την Αχαΐα και τελικώς να καταδικαστεί από τον Καίσαρα ( Οκταβιανό Αύγουστο ) σε εξορία ( Πόλεμοι, Α΄, 530 - 531 ).
Μετά την τεράστια αυτή συγκομιδή χρημάτων επέστρεψε ο φίλος μας στη Σπάρτη, όπου άρχισε να ζει με πολυτέλεια και να κτίζει διάφορα λαμπρά οικοδομήματα ανά την Πελοπόννησο. Ξακουστά είναι τα λουτρά που έχτισε στην Κόρινθο διακοσμημένα με πράσινο πορφυρίτη λίθο από το λατομείο των Κροκεών (της σημερινής Λεβέτζοβας ) της Λακωνίας ( Παυσανίας, Β, 3, 5, εκδ. Teubner, Leipzig 1903 και Σπ. Λάμπρος ενθ. ανωτ. και Σ. Καργάκος, σ. 716). Τα λουτρά αυτά θεωρούντο μεγαλοπρεπέστερα από εκείνα που αργότερα έχτισε ο αυτοκράτορας Αδριανός στην ίδια πόλη. Αλλά και στη Σπάρτη οικοδόμησε μεγαλοπρεπές γυμνάσιο ( Παυσανίας, Γ, 14, 8, εκδ. Teubner, Leipzig, 1903 ) και ίδρυσε γυμνικούς αγώνες, η οποία εκτελούντο μέχρι των χρόνων του αυτοκράτορα Κομμόδου ( Παπαρρηγόπουλος, σ. 33 και υποσημείωση 1 της ίδιας σελίδας ). Όταν τους τελείωσαν τα χρήματα, τα οποία είχε φέρει από την Ιουδαία, άρχισε να καταπιέζει τους Σπαρτιάτες και τους άλλους Πελοποννησίους με αποτέλεσμα αυτή να παραπονεθούν επανειλημμένα στον Οκταβιανό, ο οποίος αφού απέτυχε να τον συνετίσει, αναγκάστηκε να τον εξορίσει προκειμένου να σταματήσει τις ταραχές τις οποίες η πλεονεξία που είχε προκαλέσει σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Ο σύγχρονος με τα γεγονότα και γι αυτό ακριβής στις πληροφορίες Στράβων μας πληροφορεί ότι ο Ευρυκλής απομακρύνθηκε από την φιλία που είχε με τον Οκταβιανό προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία, αλλά γρήγορα την έχασε και ακολούθησε την μοίρα του, αντίθετα ο γιος του Γάιος Ιούλιος Λάκων δεν συνέχισε την ίδια τακτική με τον πατέρα του όσον αφορά την χρήση της φιλίας. Το σχετικό κείμενο του Στράβωνα λέγει:
«νεωστί δ’ Ευρυκλής αυτούς ετάραξε δόξας αποχρήσασθαι τη Καίσαρος φιλία πέρα του μετρίου προς την επιστασίαν αυτών, επαύσατο δ’ η αρχή ταχέως, εκείνου μεν παραχωρήσαντος εις το χρεών, του δ’ υιού την φιλίαν απεστραμμένου την τοιαύτην πάσαν» ( Στράβωνος, Γεωγραφικά, βιβλίο 8, κεφ. 5, § 5, στην Strabo Geography, vol. IV, pp. 137 – 139, εκδ. Loeb, London 1927 ).
Η μετάφραση του αποσπάσματος αυτού είναι η ακόλουθη:
- Πρόσφατα δε ο Ευρυκλής αυτούς ( δηλαδή τους Λάκωνες ) αναστάτωσε επειδή πίστεψε ότι έπρεπε νααπορρίψει την φιλία με τον Καίσαρα ( δηλαδή τον Οκταβιανό, ο οποίος ήταν θετός γιος του Ιουλίου Καίσαρα ) σε βαθμό υπερβολικό με σκοπό να ασκεί την εξουσία πάνω σε αυτούς ( τους Λάκωνες ), αλλά έπαψε γρήγορα η ηγεμονία του, επειδή εκείνος μεν ( ο Ευρυκλής ) αποσύρθηκε στην μοίρα του, ο δε γοις του επέστρεψε στο καθεστώς της παλαιάς φιλίας ( προς τον Καίσαρα ).
Από αυτό το απόσπασμα του Στράβωνα συμπεραίνουμε ότι ο γιος του Ευρυκλή Γάϊος Ιούλιος Λάκων άσκησε εξουσία στην Σπάρτη, αλλά χωρίς καταπιέζει τους συμπατριώτες του.
Εδώ όμως υπάρχει ένα ερώτημα σχετικά με το είδος της μοίρας στην οποία αποσύρθηκε ο Ευρυκλής. Τι συνέβη; Μήπως πέθανε ο Ευρυκλής; Ποία ήταν τελικά η μοίρα του;
Ο λίγο μεταγενέστερος Φλάβιος Ιώσηπος ( 37 – 107; μΧ. ) στους Ιουδαϊκούς Πολέμους ( βιβλίο 1, κεφ. XXVI, § 4, στο Josephus Jewish War, vol. II, p. 530,531, εκδ. Loeb, London 1989 ) αναφέρει ότι ο Ευρυκλής εξορίστηκε αφού έγινε υπαίτιος ταραχών.
Ο δε Πλούταρχος ( 46 μΧ. – 127 μΧ. ) στα Ηθικά του (Πλουτάρχου Ηθικά, μέρος ΙΙ αποφθέγματα Ρωμαίων, 207 F 14, στa Plutarch Μoralia vol. III, p. 237, εκδ. Loeb, London 1931 ) αναφέρει ότι αρχικά ο Οκταβιανός διέταξε την φυλάκιση του, αλλά όταν πληροφορήθηκε ότι καταγόταν ο Ευρυκλής από τον Βρασίδα, τον έβγαλε από την φυλακή και τον απομάκρυνε με μια μέτρια επίπληξη.
Ο Βρασίδας ήταν περίφημος για τη στρατηγική του ικανότητα και πολιτική του ευστροφία Σπαρτιάτης στρατηγός, που διακρίθηκε στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου. Επιχείρησε τολμηρές επιθέσεις εναντίον της Πύλου, του Πειραιά και της Κέρκυρας, συμμάχου των Αθηναίων, κατορθώνοντας να φέρει τη Σπάρτη σε θέση πλεονεκτικότερη από εκείνη των Αθηνών. Θεώρησε ότι καλύτερα θα ήταν να μεταφέρει τον πόλεμο βορειότερα και το κατόρθωσε καταλαμβάνοντας τις πόλεις Στάγειρα. Άκανθο και Άργιλο. Κυρίεψε την Αμφίπολη και άλλες πόλεις συμμαχικές των Αθηνών. Δυο ολόκληρα χρόνια κυριάρχησε στη Χαλκιδική. Στα 422 σε μια μάχη που έγινε μπροστά από τα τείχη της Αμφίπολης μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών, ο Βρασίδας τραυματίστηκε βαριά και πέθανε. Τον αντικατάστησε ο ναύαρχος Λύσανδρος που ήταν αρκετά ικανός, αλλά δε διέθετε την ιδιοφυία και την ευστροφία του Βρασίδα ( Ήλιος στο λήμμα Βρασίδας ).
Μετά από τα γεγονότα αυτά τίποτα δεν μας είναι γνωστό για τον Ευρυκλή.
Για τον Γάϊο Ιούλιο Λάκωνα σώζεται μία επιγραφή στο Ταίναρο, η οποία λέγει : «το κοινόν των Ελευθερολακώνων Γάιον Ιούλιον Λάκωνα Ευρυκλέους υιόν, τον ίδιον ευεργέτην». Είναι δε πιθανό το λιμάνι του Ταινάρου, που ονομάζεται Πόρτο Κάγιο ( Πόρτο Γάϊο ), να έχει λάβει το όνομα του από αυτόν ( Παπαρρηγόπουλος ενθ. ανωτ. ).
Οι Ρωμαίοι έμποροι του Γυθείου έστησαν αδριάντα στον Ευρυκλή με επιγραφή επί του βάθρου στα λατινικά και ελληνικά που έλεγε: C(AIUM) IULIUM LACHARIS F(ILIUM) EURYCLEM CIVES ROMANI IN LACONIA QUI HABITANT NEGOTIANTUR BENIFICI ERGO.
ΓΑΪΟΝ ΙΟΥΛΙΟΝ ΛΑΧΑΡΟΥΣ ΥΙΟΝ ΕΥΡΥΚΛΕΑ ΡΩΜΑΙΟΙ ΟΙ ΕΝ ΤΑΙΣ ΠΟΛΕΣΙΝ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΚΉΣ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΟΜΕΝΟΙ ΤΟΝ ΑΥΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΗΝ (Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 29, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998).
Στην Αθήνα υπήρχαν αδριάντες προς τιμήν του Λαχάρους, του Ευρυκλέους και του υιού του «αρετής ένεκα» (Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 31, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998).
Προς τιμήν του Ευρυκλή θεσπίστηκαν στο Γύθειο μουσικοί αγώνες τα Ευρύκλεια, οι οποίοι διήρκεσαν μέχρι της εποχής του Κομμόδου (Παπαρρηγόπουλος, σ. 33, υποσημείωση 1). Η Αθήνα είχε αναγείρει αδριάντα προς τιμήν του Ευλυκλή. Ο Ευρυκλής είχε κόψει νόμισμα με τη μορφή της Σπάρτης κόρης του Ευρώτα από τη μια πλευρά και από την άλλη τους Διοσκούρους έφιππους με τις λέξεις ΛΑ(ΚΕΔΑΙΜΟΝΊΩΝ) ΕΠΙ ΕΥΡΥΚΛΕΟΣ (Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, λήμμα Ευρυκλής).
Αυτός ήταν ο Ευρυκλής Λαχάρους Λακεδαιμόνιος, ένας χαρακτηριστικός τύπος Έλληνα ηγεμόνα φίλου των Ρωμαίων, ηρωϊκού, διεφθαρμένου, αγαθοεργού και τυράννου. Ήταν ένας άνθρωπος του καιρού του. Γραικύλος; Ίσως.
Βιβλιογραφία :
Α. Ιστορικές Πεγές:
1. Παυσανίας, . a. : Κορινθιακά, Β, 3, 5, εκδ. Teubner, Leipzig 1903.
b. : Λακωνικά, Γ, 14, 8, εκδ. Teubner, Leipzig, 1903.
2. Πλούταρχος, a. : Πλουτάρχου, Αντώνιος, § § 66 & 67, στους Parallel Lives, vol. IX, pp. 289 – 291, εκδ. Loeb, London 1920.
b. : Πλουτάρχου Αντώνιος, § 67, και υποσημείωση 312 – σχόλιο σελ. 571, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2006.
c. : Πλουτάρχου Ηθικά, μέρος ΙΙ αποφθέγματα Ρωμαίων, 207 F 14, στa Plutarch Μoralia vol. III, p. 237, εκδ. Loeb, London 1931.
3. Στράβωνος, Γεωγραφικά, βιβλίο 8, κεφ. 5, § 1 στην Strabo Geography, vol. IV, p. 127, εκδ. Loeb, London 1937.
Στράβωνος, Γεωγραφικά, βιβλίο Η’, κεφ. 5, § 5, στην Strabo Geography, vol. IV, pp. 137 – 139, εκδ. Loeb, London 1927.
4. Φλάβιος Ιώσηπος, a. : Ιουδαϊκοι Πόλεμοι, βιβλίο Α’, κεφ. XXVI, 513 - 533, στο Josephus, vol. II, Jewish War, book I - III, pp. 242 - 252, εκδ. Loeb, London 1989.
b. : Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, βιβλίο ΙΣΤ’, 300 – 310 στο Josephus, vol. VIII, Jewish Antiquities, book XV – XVII, pp. 330 – 334, εκδ,Loeb. London 1990.
5. : Δίων Κάσσιος, βιβλ. 54, 7, στην Roman History, vol. VI, p. 299, εκδ. Loeb, London 1917.
6. : Publius ( Gaius ) Cornelius Tacit. Annales II, 53 , στον Τacitus, vol. III, εκδ. Loeb, London 1931.
Β. Μελέτες και εγκυκλοπαίδιες :
1. Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , βιβλίον όγδοον, σελ. 28 – 29 και 31 - 33, εκδ. ΣΤ', Αθήναι 1932.
2. Σπ. Λάμπρου, Ιστορία της Ελλάδος, τόμος Γ', σελ. 90 -91, εκδ. Δημιουργία, Αθήνα 1998.
3. Σωκράτης Β. Κουγέας, Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής, στο αφιέρωμα Λακωνία, σελ. 29 -32, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1998.
4. Σαράντης Ι. Καργάκος, Ιστορία της Σπάρτης, τόμος Β', σελ. 712 - 716 και 719, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2006.
5. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου ( τα λήμματα περί Ευρυκλή και περί των Ιουδαίων και Καππαδόκων ηγεμόνων ).
6. Wikipedia, the free engyclodedia ( ομοίως ).
7. The Jewish on line Encyclopedia (ομοίως).
8. Σάββα Χ. Αγουρίδη, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, σ. 265 – 270, εκδόσεις Πουρνάρα , Δ' έκδοση, Θεσσαλονίκη 1985.
9. Βίκτωρος Δουρουύ, Ακαδημαϊκού, Ιστορία των Ρωμαίων, σ. 602 - 603, εκδ. Παρασκήνιον, Αθήνα Ιούνιος 2003 ( Φωτοτυπική ανατύπωση της έκδοσης Φέξη, Αθήνα 1897 ).
Σάββατο 17 Ιουλίου 2010
Η ετυμολογία του ονόματος Λητώ.
Υπό Γεωργίου - Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.
Από την κλασική αρχαιότητα και μετά επιχειρήθηκε να διερευνηθεί ετυμολογικά το όνομα της Λητούς. Ο Πλάτων στον Κρατύλο ( 406d ) μας λέει ότι το όνομα Λητώ πηγάζει από την πραότητα της θεάς, επειδή είναι πρόθυμη να εκπληρώσει οτιδήποτε της ζητήσουν . Μάλιστα πολλοί ξένοι την αποκαλούν Ληθώ. Φαίνεται δε ότι κλήθηκε ‘’ Ληθώ ‘’, από όσους έτσι την ονομάζουν, για το μη τραχύ του ήθους αλλά και το ήμερο και λείο( του χαρακτήρα της ):
Λητὼ δὲ ἀπὸ τῆς πρᾳότητος τῆς θεοῦ, κατὰ τὸ ἐθελήμονα εἶναι ὧν ἄν τις δέηται. ἴσως δὲ ὡς οἱ ξένοι καλοῦσιν-- πολλοὶ γὰρ «Ληθὼ» καλοῦσιν--ἔοικεν οὖν πρὸς τὸ μὴ τραχὺ τοῦ ἤθους ἀλλ' ἥμερόν τε καὶ λεῖον «Ληθὼ» [406b] κεκλῆσθαι ὑπὸ τῶν τοῦτο καλούντων.
Αυτή η πλατωνική εξήγηση για το όνομα της Λητούς είναι εσφαλμένη ετυμολογικά γιατί ερμηνεύει την προέλευση του ονόματος της θεάς με το ομόηχο των ριζών του κυρίου ονόματος «Ληθώ» και του επιθέτου «λείος». Είναι μια παρετυμολογία, όπως χαρακτηρίζεται η εσφαλμένη ετυμολογία μιας λέξης που ερμηνεύεται σύμφωνα με την προσωπική αντίληψη κάποιου. Εδώ ο Πλάτων, που αποδίδει την ερμηνεία αυτή στο Σωκράτη, παρετυμολογεί το όνομα «Λητώ» επειδή το συνδέει ετυμολογικά με το επίθετο «λείος». Φθάνει να παρατηρήσουμε ότι η «Λητώ» γράφεται με «η» και το «λείος» με «ει» για να αντιληφθούμε το λάθος της πλατωνικής ερμηνείας, της οποίας η αναφορά εδώ έγινε για λόγους ιστορικούς και μόνο. Θα μπορούσε ο μεγάλος φιλόσοφος να επικαλεστεί ως λύση στο πρόβλημα της ετυμολογίας της Λητούς το ρήμα «λανθάνω» ή «λήθω» ( από το οποίο σχηματίζονται οι υπόλοιποι χρόνοι, λήσω μέλλων, δωρική μορφή μέλλοντος λασώ με το α μακρό, αόριστος β’ έλαθον με το α βραχύ, παρακείμενος λέληθα και υπερσυντέλικος ελελήθην ). Το λανθάνω και λήθω ( ο ενεστώς είναι λήθω και συναντάται σπάνια ) σημαίνει διαφεύγω την προσοχή κάποιου, είμαι άγνωστος, παραμένω αθέατος. Ετυμολογικά από το λανθάνω και λήθω προέρχεται ο λαθρός, λάθριος, λαθραίος, αλλά και η λήθη, που ο δωρικός της τύπος κάνει λάθα με τα δύο α μακρά. Από το λανθάνω και λήθω προέρχεται και ο αληθής που ο δωρικός του τύπος είναι αλαθής με το α μακρό. Το ρήμα λήθω, το οποίο είναι αρχαιότερος τύπος του λανθάνω, ίσως να προέρχεται από έναν υποθετικό ιαπετικό τύπο ( η ύπαρξη του δεν μαρτυρείται από κάποιο κείμενο ) lā-dh ή lə-dh ή, πιθανώς, και lā(i)-dh ή ləi-dh ( να γίνει σύγκριση του λαίθαργος με το λήθαργος και στον Ησύχιο:
Η σωστή λύση στο πρόβλημα δίνεται από τον Hofmann και τον Μπαμπινιώτη.
Κατά τον Hofmann το όνομα «Λητώ» και λατινικά «Latona» είναι λέξη που προέρχεται από ξένη προς την ελληνική γλώσσα, η οποία πρέπει να παραβληθεί ( να συγκριθεί ) με την λέξη lada που προέρχεται από την Λυκία ( J. B Hofmann, Ετυμολογικόν Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής, σελ. 214, Αθήναι 1989 ).
Ο Γ. Μπαμπινιώτης θεωρεί ότι το όνομα «Λητώ» είναι αβέβαιης ετυμολογίας, αλλά δέχεται πως εφόσον η Λητώ ήταν μητέρα – θεά που προερχόταν από την Μικρά Ασία, ίσως έχει κοινή ετυμολογική προέλευση με την Λήδα, δηλαδή από το λυδικό lada «γυναίκα, σύζυγος». Οι αρχαίοι θεωρούσαν την Λητώ θεά της νύχτας και συνέδεαν – παρετυμολογικώς – το όνομά της με το ρήμα λανθάνω ( Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, σελίδα 1013 – 1014, Κέντρο λεξικολογίας, Αθήνα 1998 ).
Ο γράφων πιστεύει ότι η σωστή ετυμολογία του ονόματος της Λητούς θα ευρεθεί μόνο αν εντοπιστεί η περιοχή που γεννήθηκε η λατρείας της θεάς. Η Λυκία είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός της λητωικής λατρείας, αλλά δεν είναι η πηγή της.
Η πηγή αυτή θα προσδιοριστεί στο επόμενο άρθρο.
Από την κλασική αρχαιότητα και μετά επιχειρήθηκε να διερευνηθεί ετυμολογικά το όνομα της Λητούς. Ο Πλάτων στον Κρατύλο ( 406d ) μας λέει ότι το όνομα Λητώ πηγάζει από την πραότητα της θεάς, επειδή είναι πρόθυμη να εκπληρώσει οτιδήποτε της ζητήσουν . Μάλιστα πολλοί ξένοι την αποκαλούν Ληθώ. Φαίνεται δε ότι κλήθηκε ‘’ Ληθώ ‘’, από όσους έτσι την ονομάζουν, για το μη τραχύ του ήθους αλλά και το ήμερο και λείο( του χαρακτήρα της ):
Λητὼ δὲ ἀπὸ τῆς πρᾳότητος τῆς θεοῦ, κατὰ τὸ ἐθελήμονα εἶναι ὧν ἄν τις δέηται. ἴσως δὲ ὡς οἱ ξένοι καλοῦσιν-- πολλοὶ γὰρ «Ληθὼ» καλοῦσιν--ἔοικεν οὖν πρὸς τὸ μὴ τραχὺ τοῦ ἤθους ἀλλ' ἥμερόν τε καὶ λεῖον «Ληθὼ» [406b] κεκλῆσθαι ὑπὸ τῶν τοῦτο καλούντων.
Αυτή η πλατωνική εξήγηση για το όνομα της Λητούς είναι εσφαλμένη ετυμολογικά γιατί ερμηνεύει την προέλευση του ονόματος της θεάς με το ομόηχο των ριζών του κυρίου ονόματος «Ληθώ» και του επιθέτου «λείος». Είναι μια παρετυμολογία, όπως χαρακτηρίζεται η εσφαλμένη ετυμολογία μιας λέξης που ερμηνεύεται σύμφωνα με την προσωπική αντίληψη κάποιου. Εδώ ο Πλάτων, που αποδίδει την ερμηνεία αυτή στο Σωκράτη, παρετυμολογεί το όνομα «Λητώ» επειδή το συνδέει ετυμολογικά με το επίθετο «λείος». Φθάνει να παρατηρήσουμε ότι η «Λητώ» γράφεται με «η» και το «λείος» με «ει» για να αντιληφθούμε το λάθος της πλατωνικής ερμηνείας, της οποίας η αναφορά εδώ έγινε για λόγους ιστορικούς και μόνο. Θα μπορούσε ο μεγάλος φιλόσοφος να επικαλεστεί ως λύση στο πρόβλημα της ετυμολογίας της Λητούς το ρήμα «λανθάνω» ή «λήθω» ( από το οποίο σχηματίζονται οι υπόλοιποι χρόνοι, λήσω μέλλων, δωρική μορφή μέλλοντος λασώ με το α μακρό, αόριστος β’ έλαθον με το α βραχύ, παρακείμενος λέληθα και υπερσυντέλικος ελελήθην ). Το λανθάνω και λήθω ( ο ενεστώς είναι λήθω και συναντάται σπάνια ) σημαίνει διαφεύγω την προσοχή κάποιου, είμαι άγνωστος, παραμένω αθέατος. Ετυμολογικά από το λανθάνω και λήθω προέρχεται ο λαθρός, λάθριος, λαθραίος, αλλά και η λήθη, που ο δωρικός της τύπος κάνει λάθα με τα δύο α μακρά. Από το λανθάνω και λήθω προέρχεται και ο αληθής που ο δωρικός του τύπος είναι αλαθής με το α μακρό. Το ρήμα λήθω, το οποίο είναι αρχαιότερος τύπος του λανθάνω, ίσως να προέρχεται από έναν υποθετικό ιαπετικό τύπο ( η ύπαρξη του δεν μαρτυρείται από κάποιο κείμενο ) lā-dh ή lə-dh ή, πιθανώς, και lā(i)-dh ή ləi-dh ( να γίνει σύγκριση του λαίθαργος με το λήθαργος και στον Ησύχιο:
ακόμη, να γίνει σύγκριση με το λατινικό ρήμα lateo = λανθάνω, το ιαπετικό lā(i) = είμαι κρυμμένος και το παλαιοσλαυικό lajati = ενεδρεύω. Από αυτά συνεπάγεται ότι το όνομα Λητώ προέρχεται από το σανσκριτικό rātri = νύχτα ( Ιωαννης Σταματάκος, Λεξικόν της αρχαίας ελληνικής γλώσσης, σελ. 568 – 569, Βιβλιοπρομηθευτική, Αθήνα 1994 ). Μολονότι ερμηνεία του Σταματάκου είναι και αυτή λανθασμένη, για λόγους που θα δούμε στη συνέχεια, ο γράφων την θεωρεί πολύ σοβαρότερη από την πλατωνική ερμηνεία. Θα μπορούσε ο μέγας Πλάτων να είναι σοβαρότερος ή να μην καταπιάνεται με τέτοιου είδους επιστημονικά θέματα. Καλός ο θείος Πλάτων για φιλοσοφικά και ηθικά θέματα, αλλά στον επιστημονικό τομέα είναι απλά δοκησίσοφος.
Την ίδια περίπου θέση με τον Σταματάκο έχει και ο Δορμπαράκης, ο οποίος δέχεται ως πιθανή την συγγένεια του ονόματος «Λητώ» με τα ρήματα «λανθάνω» και «λήθω» και του λατινικού «lateo» ( Π. Χ. Δορμπαράκη, Επίτομον λεξικόν της αρχαίας ελληνικής γλώσσης, σελίδα 487, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι. Δ. Κολλάρου & Σιας Α.Ε., έκδοση έβδομη, Αθήνα 1995).Η σωστή λύση στο πρόβλημα δίνεται από τον Hofmann και τον Μπαμπινιώτη.
Κατά τον Hofmann το όνομα «Λητώ» και λατινικά «Latona» είναι λέξη που προέρχεται από ξένη προς την ελληνική γλώσσα, η οποία πρέπει να παραβληθεί ( να συγκριθεί ) με την λέξη lada που προέρχεται από την Λυκία ( J. B Hofmann, Ετυμολογικόν Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής, σελ. 214, Αθήναι 1989 ).
Ο Γ. Μπαμπινιώτης θεωρεί ότι το όνομα «Λητώ» είναι αβέβαιης ετυμολογίας, αλλά δέχεται πως εφόσον η Λητώ ήταν μητέρα – θεά που προερχόταν από την Μικρά Ασία, ίσως έχει κοινή ετυμολογική προέλευση με την Λήδα, δηλαδή από το λυδικό lada «γυναίκα, σύζυγος». Οι αρχαίοι θεωρούσαν την Λητώ θεά της νύχτας και συνέδεαν – παρετυμολογικώς – το όνομά της με το ρήμα λανθάνω ( Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, σελίδα 1013 – 1014, Κέντρο λεξικολογίας, Αθήνα 1998 ).
Ο γράφων πιστεύει ότι η σωστή ετυμολογία του ονόματος της Λητούς θα ευρεθεί μόνο αν εντοπιστεί η περιοχή που γεννήθηκε η λατρείας της θεάς. Η Λυκία είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός της λητωικής λατρείας, αλλά δεν είναι η πηγή της.
Η πηγή αυτή θα προσδιοριστεί στο επόμενο άρθρο.
Κυριακή 23 Μαΐου 2010
Περί του Ελ Σανταΐ, ονόματος του θεού της Παλαιάς Διαθήκης.
Yπό Γεωργίου – Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.
Ελ Σανταΐ ( אל שדי ) Είναι ένα από τα εβραϊκά ονόματα του Θεού, το οποίο σημαίνει Θεός Παντοδύναμος (אל =Ελ = Θεός. שדי = Σανταΐ = Παντοδύναμος ). Το όνομα αυτό έχει ως τόπο αρχικής προέλευσης την αρχαία Μεσοποταμία, όπου σημαίνει «Θεός των ορέων» και αναφέρεται σε ένα μεσοποταμιακό Θεό, ο οποίος δεσπόζει σε ένα «Ιερό Όρος» ( Stephen L. Harris, Understanding the Bible, Palo Alto, Mayfield 1985 ). Η σημασία του Ιερού Όρους για την αρχαία Μεσοποταμία είναι ανάλογη με εκείνη του Ολύμπου για την αρχαία Ελλάδα ( έδρα του Διός και του Πανθέου του) ή και του ιερού βράχου της Ακροπόλεως των Αθηνών, επί του οποίου λατρευόταν η Αθηνά, η Παντοδύναμη Κόρη του Διός, η οποία , μόνη αυτή, είχε το δικαίωμα να κρατά τους κεραυνούς του Πατέρα της. Η Αθηνά είναι η Ελληνική έκφραση της σανσκριτικής θεότητας Ατχαρβάν, η οποία είναι κόρη του Βαρούνα και προσωποποίηση της αστραπής ( James Darmesteter, Ormand et Ahriman, σελίς 55 ). Υπό αυτό το θρησκειολογικό πρίσμα εξεταζόμενος ο Ελ Σανταΐ δύναται να ταυτιστεί με τον Θεό που λατρευόταν επί του λόφου της πόλεως Σαλήμ από τον Βασιλέα – Ιερέα Μελχισεδέκ. Αλλά εδώ, πριν συνεχίσουμε, πρέπει να κάνουμε μια διευκρίνιση: Το όνομα Ελ Σανταΐ αναφέρεται στο εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης και στις σύγχρονες εκδόσεις της , όπως η New Jerusalem Bible (NJB) (Καθολική μετάφραση της Αγίας Γραφής, έκδοση του 1985 από τον Henry Wansbrough του αβαείου Ampleforth του Βορείου Γιορκσάιρ της Αγγλίας) και η New International Version (N JV) ( Έκδοση του Οίκου Zondervan, Grand Rapids, Michigan, USA, 1978). Στην μετάφραση των Ο’ ο Ελ Σανταΐ αναφέρεται με άλλους όρους, όπως θα δούμε στην συνέχεια της παρούσας σύντομης μελέτης. Όπου στα εδάφια που αναφέρουμε υπάρχει στο εβραϊκό κείμενο και στις σύγχρονες μεταφράσεις το όνομα Ελ Σανταΐ θα παραθέτουμε μετά το κείμενο των Ο’ και το κείμενο της New Jerusalem Bible (NJB). Καιρός όμως να επιστρέψουμε στην παρουσίαση του θέματος που εξετάζουμε. Ο δίκαιος Μελχισεδέκ (מלכי-צדק ), βασιλεύς της πόλεως Σαλήμ και ιερεύς του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ βασιλέως Αιλάμ και αφού του προσέφερε άρτους και οίνο, τον ευλόγησε εις το όνομα του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη. Τότε ο Αβραάμ αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα του Μελχισεδέκ ως ιερέως του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, του προσέφερε το ένα δέκατο από όλα τα λάφυρα που είχε λάβει μετά την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ : «18 καὶ Μελχισεδὲκ βασιλεὺς Σαλὴμ ἐξήνεγκεν ἄρτους καὶ οἶνον· ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου. 19 καὶ εὐλόγησε τὸν ῞Αβραμ καὶ εἶπεν· εὐλογημένος ῞Αβραμ τῷ Θεῷ τῷ ὑψίστῳ, ὃς ἔκτισε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. 20 καὶ εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ ὕψιστος, ὃς παρέδωκε τοὺς ἐχθρούς σου ὑποχειρίους σοι. καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ῞Αβραμ δεκάτην ἀπὸ πάντων» ( Γένεσις, 14, 18 - 20, κατά τους Ο’ ). Στο σημείο αυτό πρέπει να κάνουμε δύο παρατηρήσεις: 1ον. Ο Αβραάμ αναφέρεται στο πιο πάνω εδάφιο ως Άβραμ γιατί δεν έχει λάβει ακόμη την ευλογία του Θεού, η οποία υλοποιήθηκε με την μεταξύ του Θεού και Αβραάμ συναφθείσα διαθήκη. «ΕΓΕΝΕΤΟ δὲ ῞Αβραμ ἐτῶν ἐνενηκονταεννέα, καὶ ὤφθη Κύριος τῷ ῞Αβραμ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἐγώ εἰμι ὁ Θεός σου· εὐαρέστει ἐνώπιον ἐμοῦ καὶ γίνου ἄμεμπτος, 2 καὶ θήσομαι τὴν διαθήκην μου ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ πληθυνῶ σε σφόδρα. 3 καὶ ἔπεσεν ῞Αβραμ ἐπὶ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ ἐλάλησεν αὐτῷ ὁ Θεὸς λέγων· 4 καὶ ἐγὼ ἰδοὺ ἡ διαθήκη μου μετὰ σοῦ, καὶ ἔσῃ πατὴρ πλήθους ἐθνῶν, 5 καὶ οὐ κληθήσεται ἔτι τὸ ὄνομά σου ῞Αβραμ, ἀλλ᾿ ἔσται τὸ ὄνομά σου ῾Αβραάμ, ὅτι πατέρα πολλῶν ἐθνῶν τέθεικά σε» ( Γένεσις, 17, 1 -5, κατά τους Ο’). 2ον. Ο Θεός ο Ύψιστος , ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, ο υπηρετούμενος υπό του Μελχισεδέκ είναι ο Δημιουργός Θεός που αναφέρεται στην αρχή της Γένεσης (ΕΝ ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. Γένεσις 1, 1, κατά τους Ο’). Αυτός ο Θεός είναι ο Μέγας Αρχιτέκτων Του Σύμπαντος της τεκτονικής παράδοσης και προς τον ιερέα του , τον Μελχισεδέκ έδωσε ο Αβραάμ το ένα δέκατο των λαφύρων του. Σε αυτό τον «δεκατισμό» προέβη ο Αβραάμ επειδή αναγνώρισε στον Θεό του Μελχισεδέκ τον δικό του Θεό Παντοδύναμο, τον Θεό του Όρους, τον Ελ Σανταΐ. Άρα ο Ελ Σανταΐ του Αβραάμ είναι ο Ύψιστος Θεός του Μελχισεδέκ και ο Δημιουργός της Γένεσης, ήτοι , ο Μέγας Αρχιτέκτων Του Σύμπαντος της τεκτονικής παράδοσης. Στο εδάφιο της Γένεσης που γίνετε αναφορά στην σύναψη της διαθήκης μεταξύ Θεού και Αβραάμ (Γένεσις, 17, 1 -5), στο εβραϊκό κείμενο και στην αγγλική έκδοση New Jerusalem Bible (NJB) μνημονεύεται ο Ελ Σανταΐ. Αυτό ακριβως το απόσπασμα της αγγλικής μετάφρασης παραθέτουμε στην συνέχεια:
1 When Abram was ninety-nine years old Yahweh appeared to him and said, 'I am El Shaddai. Live in my presence, be perfect,
2 and I shall grant a covenant between myself and you, and make you very numerous.
3 And Abram bowed to the ground. God spoke to him as follows,
4 'For my part, this is my covenant with you: you will become the father of many nations.
5 And you are no longer to be called Abram; your name is to be Abraham, for I am making you father of many nations. (NJB Genesis, 17, 1-5).
Αλλά αυτός ο θεός που προσδιορίστηκε ως «Ελ Σανταΐ» κατά την έξοδο από την Μεσοποταμία του Αβραάμ και του λαού, ενέργεια που είχε ως σκοπό την κατάκτηση της «γης της επαγγελίας», είναι ο ίδιος θεός που καθοδηγεί τον λαό του Ισραήλ υπό την ηγεσία του Μωυσή στην έξοδό του από την Αίγυπτο. «2 ᾿Ελάλησε δὲ ὁ Θεὸς πρὸς Μωυσῆν καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· ἐγὼ Κύριος· 3 καὶ ὤφθην πρὸς ῾Αβραὰμ καὶ ᾿Ισαὰκ καὶ ᾿Ιακώβ, Θεὸς ὢν αὐτῶν, καὶ τὸ ὄνομά μου Κύριος οὐκ ἐδήλωσα αὐτοῖς· 4 καὶ ἔστησα τὴν διαθήκην μου πρὸς αὐτοὺς ὥστε δοῦναι αὐτοῖς τὴν γῆν τῶν Χαναναίων, τὴν γῆν, ἣν παρῳκήκασιν, ἐν ᾗ καὶ παρῴκησαν ἐπ᾿ αὐτῆς» ( Έξοδος, 6, 2 – 4, κατά τους Ο’). Ακριβώς σε αυτό το σημείο της διήγησης της Εξόδου έχουμε στο εβραϊκό κείμενο και στην μετάφραση της New Jerusalem Bible (NJB) αναφορά στον Ελ Σανταΐ, όπως θα δούμε στην συνέχεια από την παράθεση του σχετικού αγγλικού κειμένου:
2 God spoke to Moses and said to him, 'I am Yahweh.
3 To Abraham,Isaac and Jacob I appeared as El Shaddai, but I did not make my name Yahweh known to them.
4 I also made my covenant with them to give them the land of Canaan, the country in which they were living as aliens (NJB Exodus, 6, 2-4).
Σε αυτό το εδάφιο της Εξόδου βλέπουμε πως ο Θεός Αβραάμ, ο Ελ Σανταΐ , ο θεός της εξόδου από την Μεσοποταμία είναι και ο θεός του Μωυσή, ο θεός της εξόδου από την Αίγυπτο, είναι ο θεός του Πεσάχ, της διέλευσης των Εβραίων από την Ερυθρά Θάλασσα και επομένως ο αποκαλυφθείς θεός επί του όρους Σινά, ο Οποίος παρέδωσε τις Δέκα Εντολές προς τον Μωυσή, ο θεός Ιεχωβά. Άρα ο Ελ Σανταΐ τελικά ταυτίζεται προς τον Ιεχωβά του όρους Σινά.
Το όνομα Ελ Σανταΐ ερμηνεύεται από κάποιους ως Θεός Παντοδύναμος ( God Almighty) και ίσως αυτή να είναι η εντύπωση που δημιουργήθηκε στην θρησκευτική συνείδηση των Εβραίων, η σύγχρονη όμως έρευνα μας οδηγεί αλλού. Στην λύση του προβλήματος της ερμηνείας του ονόματος Ελ Σανταΐ η αρχαιολογία έχει τον πρώτο λόγο: Στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, στην βόρεια Συρία, κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού ( περίπου κατά την εποχή που έγινε η άλωση της Τροίας, γύρω στο 1250 π. Χ.) υπήρχε μια πόλη του βασιλείου των Αμορραίων που ονομαζόταν Σανταΐ. Σήμερα ο λόφος, επάνω στον οποίο βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Σανταΐ, λέγεται Tel eth – Thadyen. Ο όρος «Thadyen» είναι ο σύγχρονη αραβική απόδοση της αυθεντικής αρχαίας ονομασίας «Σανταΐ», που είναι λέξη της δυτικής Σημιτικής διαλέκτου , την οποία μιλούσαν οι Αμορραίοι κάτοικοι της περιοχής. Επομένως ,Ελμ Σανταΐ σημαίνει « Θεός της πόλης Σανταΐ», δηλαδή ο Θεός του ιερού της πόλης, ο πολιούχος και «σωσίπολις» ( ο Σωτήρας της πόλης ) θεός, ο οποίος λατρευόταν, όπως όλοι οι πολιούχοι και σωσιπόλιδες θεοί εντός του ιερού της ακρόπολης της πόλης που προστάτευε, όπως π. χ. η Αθηνά που ως πολιούχος των Αθηνών είχε τον ναό της επάνω στην Ακρόπολη, που ήταν το τελευταίο οχυρό της άμυνας της πόλης. Αυτός λοιπόν ο θεός της πόλης Σανταΐ είναι ο θεός που συνδέθηκε με την περί τον Αβραάμ Ιουδαϊκή παράδοση της Γένεσης και το όνομά του είναι βορειοσημιτικής προέλευσης ( δες σχετικά και Stephen L. Harris, όπου παραπάνω ). Από τα παραπάνω καθίσταται πασιφανές ότι το όνομα Ελ Σανταΐ προέρχεται από την γλώσσα των Αμορραίων που είναι μια αρχαία φυλή, που κατάγεται από τον Αμορραίο, γιο του Χαναάν (Γένεση 10:16), και μία από τις επτά φυλές των οπίων τη γη έδωσε ο Θεός στο λαό Ισραήλ (Δευτερονόμιο 7:1). Προέρχονταν από τη μέση περιοχή του ποταμού Ευφράτη. Επί εποχής Αβραάμ κατοικούσαν στα βουνά δυτικά της Νεκράς θάλασσας, στην Ασασών-θαμάρ (Γένεση 14:7), κοντά στη Χεβρών. Αργότερα κατέλαβαν μια μεγάλη περιοχή από το Μωάβ, ανατολικά του Ιορδάνη (Αριθμοί 21:26,30). Ήταν νομαδικός λαός.
Ο Μωυσής νικώντας τους βασιλείς των Αμορραίων, Σηών (Αριθμοί 21:21) και Ωγ (Δευτερονόμιο 3:8-10), κυρίεψε τη χώρα τους, και ο Ιησούς του Ναυή μοίρασε, τη μεν περιοχή της μίας πλευράς του ποταμού Ιορδάνη στη φυλή Ιούδα, τη δε άλλη πλευρά στις φυλές Ρουβήν και Γαδ. Μετά την κατάκτηση της Χαναάν από τους Ισραηλίτες, οι Αμορραίοι, που παρέμειναν εκεί απορροφήθηκαν σταδιακά (Α' Σαμουήλ 7:14). Από τότε και μετά στην Αγία Γραφή η λέξη Αμορραίοι είναι συνώνυμη με τους Χαναναίους (Αμώς 2:9). Η Αγία Γραφή δίνει αρκετές πληροφορίες για τους Αμορραίους: Ήταν ασεβείς, άνομοι (Γένεση 15:16) και ειδωλολάτρες (Ιησούς του Ναυή 24:15). Κυβερνήθηκαν από βασιλείς (Ιησούς του Ναυή 5:1, 9:10), οι οποίοι ήταν μεγάλοι και δυνατοί (Αμώς 2:9). Είχαν πολλές και ισχυρές πόλεις (Αριθμοί 32:17,33), οι ίδιοι ήταν δυνατοί, με μεγάλο ανάστημα (Αμώς 2:9). Την εποχή του Σαμουήλ είχαν ειρήνη με το Ισραήλ (Α' Σαμουήλ 7:14). Υποδουλώθηκαν την εποχή του Σολομώντα (Α' Βασιλέων 9:20,21). Οι βασιλείς τους καθαιρέθηκαν και σφάχτηκαν (Ιησούς του Ναυή 10:24-27). Αυτοί είναι οι Αμορραίοι από τους οποίους έλαβαν οι Εβραίοι μια από τις πολλές ονομασίες του Θεού που εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη.
Παραπλήσια με τα παραπάνω περί της προέλευσης του ονόματος του Ελ Σανταΐ είναι και τα όσα υποστηρίζει ο βιβλικός αρχαιολόγος William Foxwell Albright (Μάϊος 24, 1891 – Σεπτέμβριος 19, 1971) στην θεωρία του: Σύμφωνα με την θεωρία του Albright η λέξη «Σανταΐ» προέρχεται από την ακκαδική λέξεις «shadϋ» που σημαίνει «βουνό» και «shaddā`ϋ» ή «shaddϋ`a» που σημαίνει « κάτοικος του βουνού, βουνίσιος» και είναι όνομα. της γλώσσας των Αμορραίων. Κατά τον Albright, ο θεός Ελ Σανταΐ κατοικεί σε ένα μυθικό ιερό βουνό, κάτι που είναι συνηθισμένο σε πολλές θρησκείες ( Π. χ. Ζευς στον Όλυμπο, Αθηνά στην Ακρόπολη, ο Θεός του Μελχισεδέκ πάνω στον λόφο της Σαλήμ). Από την διάδοση της λατρείας αυτού του θεϊκού κατοίκου του ιερού βουνού εισήλθε και ο σχετικός προσδιοριστικός περί του θεού αυτού όρος «Ελ Σανταΐ», Θεός του Βουνού, στην γλώσσα και την θρησκεία των Εβραίων και έγινε ένα από τα πολλά ονόματα του Ενός και Μοναδικού Θεού τους.
Ελ Σανταΐ ( אל שדי ) Είναι ένα από τα εβραϊκά ονόματα του Θεού, το οποίο σημαίνει Θεός Παντοδύναμος (אל =Ελ = Θεός. שדי = Σανταΐ = Παντοδύναμος ). Το όνομα αυτό έχει ως τόπο αρχικής προέλευσης την αρχαία Μεσοποταμία, όπου σημαίνει «Θεός των ορέων» και αναφέρεται σε ένα μεσοποταμιακό Θεό, ο οποίος δεσπόζει σε ένα «Ιερό Όρος» ( Stephen L. Harris, Understanding the Bible, Palo Alto, Mayfield 1985 ). Η σημασία του Ιερού Όρους για την αρχαία Μεσοποταμία είναι ανάλογη με εκείνη του Ολύμπου για την αρχαία Ελλάδα ( έδρα του Διός και του Πανθέου του) ή και του ιερού βράχου της Ακροπόλεως των Αθηνών, επί του οποίου λατρευόταν η Αθηνά, η Παντοδύναμη Κόρη του Διός, η οποία , μόνη αυτή, είχε το δικαίωμα να κρατά τους κεραυνούς του Πατέρα της. Η Αθηνά είναι η Ελληνική έκφραση της σανσκριτικής θεότητας Ατχαρβάν, η οποία είναι κόρη του Βαρούνα και προσωποποίηση της αστραπής ( James Darmesteter, Ormand et Ahriman, σελίς 55 ). Υπό αυτό το θρησκειολογικό πρίσμα εξεταζόμενος ο Ελ Σανταΐ δύναται να ταυτιστεί με τον Θεό που λατρευόταν επί του λόφου της πόλεως Σαλήμ από τον Βασιλέα – Ιερέα Μελχισεδέκ. Αλλά εδώ, πριν συνεχίσουμε, πρέπει να κάνουμε μια διευκρίνιση: Το όνομα Ελ Σανταΐ αναφέρεται στο εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης και στις σύγχρονες εκδόσεις της , όπως η New Jerusalem Bible (NJB) (Καθολική μετάφραση της Αγίας Γραφής, έκδοση του 1985 από τον Henry Wansbrough του αβαείου Ampleforth του Βορείου Γιορκσάιρ της Αγγλίας) και η New International Version (N JV) ( Έκδοση του Οίκου Zondervan, Grand Rapids, Michigan, USA, 1978). Στην μετάφραση των Ο’ ο Ελ Σανταΐ αναφέρεται με άλλους όρους, όπως θα δούμε στην συνέχεια της παρούσας σύντομης μελέτης. Όπου στα εδάφια που αναφέρουμε υπάρχει στο εβραϊκό κείμενο και στις σύγχρονες μεταφράσεις το όνομα Ελ Σανταΐ θα παραθέτουμε μετά το κείμενο των Ο’ και το κείμενο της New Jerusalem Bible (NJB). Καιρός όμως να επιστρέψουμε στην παρουσίαση του θέματος που εξετάζουμε. Ο δίκαιος Μελχισεδέκ (מלכי-צדק ), βασιλεύς της πόλεως Σαλήμ και ιερεύς του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ βασιλέως Αιλάμ και αφού του προσέφερε άρτους και οίνο, τον ευλόγησε εις το όνομα του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη. Τότε ο Αβραάμ αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα του Μελχισεδέκ ως ιερέως του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, του προσέφερε το ένα δέκατο από όλα τα λάφυρα που είχε λάβει μετά την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ : «18 καὶ Μελχισεδὲκ βασιλεὺς Σαλὴμ ἐξήνεγκεν ἄρτους καὶ οἶνον· ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου. 19 καὶ εὐλόγησε τὸν ῞Αβραμ καὶ εἶπεν· εὐλογημένος ῞Αβραμ τῷ Θεῷ τῷ ὑψίστῳ, ὃς ἔκτισε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. 20 καὶ εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ ὕψιστος, ὃς παρέδωκε τοὺς ἐχθρούς σου ὑποχειρίους σοι. καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ῞Αβραμ δεκάτην ἀπὸ πάντων» ( Γένεσις, 14, 18 - 20, κατά τους Ο’ ). Στο σημείο αυτό πρέπει να κάνουμε δύο παρατηρήσεις: 1ον. Ο Αβραάμ αναφέρεται στο πιο πάνω εδάφιο ως Άβραμ γιατί δεν έχει λάβει ακόμη την ευλογία του Θεού, η οποία υλοποιήθηκε με την μεταξύ του Θεού και Αβραάμ συναφθείσα διαθήκη. «ΕΓΕΝΕΤΟ δὲ ῞Αβραμ ἐτῶν ἐνενηκονταεννέα, καὶ ὤφθη Κύριος τῷ ῞Αβραμ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἐγώ εἰμι ὁ Θεός σου· εὐαρέστει ἐνώπιον ἐμοῦ καὶ γίνου ἄμεμπτος, 2 καὶ θήσομαι τὴν διαθήκην μου ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ πληθυνῶ σε σφόδρα. 3 καὶ ἔπεσεν ῞Αβραμ ἐπὶ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ ἐλάλησεν αὐτῷ ὁ Θεὸς λέγων· 4 καὶ ἐγὼ ἰδοὺ ἡ διαθήκη μου μετὰ σοῦ, καὶ ἔσῃ πατὴρ πλήθους ἐθνῶν, 5 καὶ οὐ κληθήσεται ἔτι τὸ ὄνομά σου ῞Αβραμ, ἀλλ᾿ ἔσται τὸ ὄνομά σου ῾Αβραάμ, ὅτι πατέρα πολλῶν ἐθνῶν τέθεικά σε» ( Γένεσις, 17, 1 -5, κατά τους Ο’). 2ον. Ο Θεός ο Ύψιστος , ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, ο υπηρετούμενος υπό του Μελχισεδέκ είναι ο Δημιουργός Θεός που αναφέρεται στην αρχή της Γένεσης (ΕΝ ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. Γένεσις 1, 1, κατά τους Ο’). Αυτός ο Θεός είναι ο Μέγας Αρχιτέκτων Του Σύμπαντος της τεκτονικής παράδοσης και προς τον ιερέα του , τον Μελχισεδέκ έδωσε ο Αβραάμ το ένα δέκατο των λαφύρων του. Σε αυτό τον «δεκατισμό» προέβη ο Αβραάμ επειδή αναγνώρισε στον Θεό του Μελχισεδέκ τον δικό του Θεό Παντοδύναμο, τον Θεό του Όρους, τον Ελ Σανταΐ. Άρα ο Ελ Σανταΐ του Αβραάμ είναι ο Ύψιστος Θεός του Μελχισεδέκ και ο Δημιουργός της Γένεσης, ήτοι , ο Μέγας Αρχιτέκτων Του Σύμπαντος της τεκτονικής παράδοσης. Στο εδάφιο της Γένεσης που γίνετε αναφορά στην σύναψη της διαθήκης μεταξύ Θεού και Αβραάμ (Γένεσις, 17, 1 -5), στο εβραϊκό κείμενο και στην αγγλική έκδοση New Jerusalem Bible (NJB) μνημονεύεται ο Ελ Σανταΐ. Αυτό ακριβως το απόσπασμα της αγγλικής μετάφρασης παραθέτουμε στην συνέχεια:
1 When Abram was ninety-nine years old Yahweh appeared to him and said, 'I am El Shaddai. Live in my presence, be perfect,
2 and I shall grant a covenant between myself and you, and make you very numerous.
3 And Abram bowed to the ground. God spoke to him as follows,
4 'For my part, this is my covenant with you: you will become the father of many nations.
5 And you are no longer to be called Abram; your name is to be Abraham, for I am making you father of many nations. (NJB Genesis, 17, 1-5).
Αλλά αυτός ο θεός που προσδιορίστηκε ως «Ελ Σανταΐ» κατά την έξοδο από την Μεσοποταμία του Αβραάμ και του λαού, ενέργεια που είχε ως σκοπό την κατάκτηση της «γης της επαγγελίας», είναι ο ίδιος θεός που καθοδηγεί τον λαό του Ισραήλ υπό την ηγεσία του Μωυσή στην έξοδό του από την Αίγυπτο. «2 ᾿Ελάλησε δὲ ὁ Θεὸς πρὸς Μωυσῆν καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· ἐγὼ Κύριος· 3 καὶ ὤφθην πρὸς ῾Αβραὰμ καὶ ᾿Ισαὰκ καὶ ᾿Ιακώβ, Θεὸς ὢν αὐτῶν, καὶ τὸ ὄνομά μου Κύριος οὐκ ἐδήλωσα αὐτοῖς· 4 καὶ ἔστησα τὴν διαθήκην μου πρὸς αὐτοὺς ὥστε δοῦναι αὐτοῖς τὴν γῆν τῶν Χαναναίων, τὴν γῆν, ἣν παρῳκήκασιν, ἐν ᾗ καὶ παρῴκησαν ἐπ᾿ αὐτῆς» ( Έξοδος, 6, 2 – 4, κατά τους Ο’). Ακριβώς σε αυτό το σημείο της διήγησης της Εξόδου έχουμε στο εβραϊκό κείμενο και στην μετάφραση της New Jerusalem Bible (NJB) αναφορά στον Ελ Σανταΐ, όπως θα δούμε στην συνέχεια από την παράθεση του σχετικού αγγλικού κειμένου:
2 God spoke to Moses and said to him, 'I am Yahweh.
3 To Abraham,Isaac and Jacob I appeared as El Shaddai, but I did not make my name Yahweh known to them.
4 I also made my covenant with them to give them the land of Canaan, the country in which they were living as aliens (NJB Exodus, 6, 2-4).
Σε αυτό το εδάφιο της Εξόδου βλέπουμε πως ο Θεός Αβραάμ, ο Ελ Σανταΐ , ο θεός της εξόδου από την Μεσοποταμία είναι και ο θεός του Μωυσή, ο θεός της εξόδου από την Αίγυπτο, είναι ο θεός του Πεσάχ, της διέλευσης των Εβραίων από την Ερυθρά Θάλασσα και επομένως ο αποκαλυφθείς θεός επί του όρους Σινά, ο Οποίος παρέδωσε τις Δέκα Εντολές προς τον Μωυσή, ο θεός Ιεχωβά. Άρα ο Ελ Σανταΐ τελικά ταυτίζεται προς τον Ιεχωβά του όρους Σινά.
Το όνομα Ελ Σανταΐ ερμηνεύεται από κάποιους ως Θεός Παντοδύναμος ( God Almighty) και ίσως αυτή να είναι η εντύπωση που δημιουργήθηκε στην θρησκευτική συνείδηση των Εβραίων, η σύγχρονη όμως έρευνα μας οδηγεί αλλού. Στην λύση του προβλήματος της ερμηνείας του ονόματος Ελ Σανταΐ η αρχαιολογία έχει τον πρώτο λόγο: Στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, στην βόρεια Συρία, κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού ( περίπου κατά την εποχή που έγινε η άλωση της Τροίας, γύρω στο 1250 π. Χ.) υπήρχε μια πόλη του βασιλείου των Αμορραίων που ονομαζόταν Σανταΐ. Σήμερα ο λόφος, επάνω στον οποίο βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Σανταΐ, λέγεται Tel eth – Thadyen. Ο όρος «Thadyen» είναι ο σύγχρονη αραβική απόδοση της αυθεντικής αρχαίας ονομασίας «Σανταΐ», που είναι λέξη της δυτικής Σημιτικής διαλέκτου , την οποία μιλούσαν οι Αμορραίοι κάτοικοι της περιοχής. Επομένως ,Ελμ Σανταΐ σημαίνει « Θεός της πόλης Σανταΐ», δηλαδή ο Θεός του ιερού της πόλης, ο πολιούχος και «σωσίπολις» ( ο Σωτήρας της πόλης ) θεός, ο οποίος λατρευόταν, όπως όλοι οι πολιούχοι και σωσιπόλιδες θεοί εντός του ιερού της ακρόπολης της πόλης που προστάτευε, όπως π. χ. η Αθηνά που ως πολιούχος των Αθηνών είχε τον ναό της επάνω στην Ακρόπολη, που ήταν το τελευταίο οχυρό της άμυνας της πόλης. Αυτός λοιπόν ο θεός της πόλης Σανταΐ είναι ο θεός που συνδέθηκε με την περί τον Αβραάμ Ιουδαϊκή παράδοση της Γένεσης και το όνομά του είναι βορειοσημιτικής προέλευσης ( δες σχετικά και Stephen L. Harris, όπου παραπάνω ). Από τα παραπάνω καθίσταται πασιφανές ότι το όνομα Ελ Σανταΐ προέρχεται από την γλώσσα των Αμορραίων που είναι μια αρχαία φυλή, που κατάγεται από τον Αμορραίο, γιο του Χαναάν (Γένεση 10:16), και μία από τις επτά φυλές των οπίων τη γη έδωσε ο Θεός στο λαό Ισραήλ (Δευτερονόμιο 7:1). Προέρχονταν από τη μέση περιοχή του ποταμού Ευφράτη. Επί εποχής Αβραάμ κατοικούσαν στα βουνά δυτικά της Νεκράς θάλασσας, στην Ασασών-θαμάρ (Γένεση 14:7), κοντά στη Χεβρών. Αργότερα κατέλαβαν μια μεγάλη περιοχή από το Μωάβ, ανατολικά του Ιορδάνη (Αριθμοί 21:26,30). Ήταν νομαδικός λαός.
Ο Μωυσής νικώντας τους βασιλείς των Αμορραίων, Σηών (Αριθμοί 21:21) και Ωγ (Δευτερονόμιο 3:8-10), κυρίεψε τη χώρα τους, και ο Ιησούς του Ναυή μοίρασε, τη μεν περιοχή της μίας πλευράς του ποταμού Ιορδάνη στη φυλή Ιούδα, τη δε άλλη πλευρά στις φυλές Ρουβήν και Γαδ. Μετά την κατάκτηση της Χαναάν από τους Ισραηλίτες, οι Αμορραίοι, που παρέμειναν εκεί απορροφήθηκαν σταδιακά (Α' Σαμουήλ 7:14). Από τότε και μετά στην Αγία Γραφή η λέξη Αμορραίοι είναι συνώνυμη με τους Χαναναίους (Αμώς 2:9). Η Αγία Γραφή δίνει αρκετές πληροφορίες για τους Αμορραίους: Ήταν ασεβείς, άνομοι (Γένεση 15:16) και ειδωλολάτρες (Ιησούς του Ναυή 24:15). Κυβερνήθηκαν από βασιλείς (Ιησούς του Ναυή 5:1, 9:10), οι οποίοι ήταν μεγάλοι και δυνατοί (Αμώς 2:9). Είχαν πολλές και ισχυρές πόλεις (Αριθμοί 32:17,33), οι ίδιοι ήταν δυνατοί, με μεγάλο ανάστημα (Αμώς 2:9). Την εποχή του Σαμουήλ είχαν ειρήνη με το Ισραήλ (Α' Σαμουήλ 7:14). Υποδουλώθηκαν την εποχή του Σολομώντα (Α' Βασιλέων 9:20,21). Οι βασιλείς τους καθαιρέθηκαν και σφάχτηκαν (Ιησούς του Ναυή 10:24-27). Αυτοί είναι οι Αμορραίοι από τους οποίους έλαβαν οι Εβραίοι μια από τις πολλές ονομασίες του Θεού που εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη.
Παραπλήσια με τα παραπάνω περί της προέλευσης του ονόματος του Ελ Σανταΐ είναι και τα όσα υποστηρίζει ο βιβλικός αρχαιολόγος William Foxwell Albright (Μάϊος 24, 1891 – Σεπτέμβριος 19, 1971) στην θεωρία του: Σύμφωνα με την θεωρία του Albright η λέξη «Σανταΐ» προέρχεται από την ακκαδική λέξεις «shadϋ» που σημαίνει «βουνό» και «shaddā`ϋ» ή «shaddϋ`a» που σημαίνει « κάτοικος του βουνού, βουνίσιος» και είναι όνομα. της γλώσσας των Αμορραίων. Κατά τον Albright, ο θεός Ελ Σανταΐ κατοικεί σε ένα μυθικό ιερό βουνό, κάτι που είναι συνηθισμένο σε πολλές θρησκείες ( Π. χ. Ζευς στον Όλυμπο, Αθηνά στην Ακρόπολη, ο Θεός του Μελχισεδέκ πάνω στον λόφο της Σαλήμ). Από την διάδοση της λατρείας αυτού του θεϊκού κατοίκου του ιερού βουνού εισήλθε και ο σχετικός προσδιοριστικός περί του θεού αυτού όρος «Ελ Σανταΐ», Θεός του Βουνού, στην γλώσσα και την θρησκεία των Εβραίων και έγινε ένα από τα πολλά ονόματα του Ενός και Μοναδικού Θεού τους.
Μελχισεδέκ βασιλεύς Σαλήμ ιερεύς του Θεού του Υψίστου.
Υπό Γεωργίου – Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.
1. Εισαγωγικά.
Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται ο Μελχισεδέκ ως βασιλεύς της πόλεως Σαλήμ ( είναι η προδαυιδιδική ονομασία της Ιερουσαλήμ ) και συγχρόνως ως ιερεύς του Θεού του Υψίστου. Ο Μελχισεδέκ υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νικηφόρο εκστρατεία του κατά του βασιλιά των Ελαμιτών Χοδολλογομόρ και του προσέφερε «άρτον και οίνον», έλαβε δε παρά του Αβραάμ την δεκάτη από όλα τα λάφυρά του. Η γενεαλογία του Μελχισεδέκ μας είναι άγνωστη, θεωρείται ως τύπος του Μεσσίου, επειδή έχει τεθεί υπεράνω του Αβραάμ αφού έλαβε από αυτόν την δεκάτη των λαφύρων του. Σε ενίσχυση της θεωρίας αυτής έρχεται η φράση του ΡΘ’ (109) ψαλμού, που ομιλεί περί του μέλλοντος Μεσσίου: « Συ ει ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ».
Στην αρχαία εβραϊκή γλώσσα ο Μελχισεδέκ γράφεται מַלְכִּי־צֶדֶק (φωνηεντισμένα) και προφέρεται melech-i-tzédek, το οποίο σημαίνει : βασιλιάς μου είναι η δικαιοσύνη.
Είναι επόμενο όποιος φέρει ένα τέτοιο όνομα να θεωρείται και να είναι δίκαιος. Έτσι ο βασιλιάς της Σαλήμ έμεινε στην ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης γνωστός με τον χαρακτηρισμό «δίκαιος Μελχισεδέκ».
2. Η αναφορά της Παλαιάς διαθήκης στον Μελχισεδέκ.
Στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται αναφορά στον Μελχισεδέκ σε δύο σημεία, στην Γένεση ( 14, 18 – 20 ) και στον Ψαλμό ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4 κατά την παράλληλη έκδοση εβραϊκού και αγγλικού κειμένου της Jewish Publication Society's 1917).
2.1. Αναφορά της Γένέσης (14,18 – 20).
Στο εδάφιο της Γένεσης (14, 18 – 20) γίνεται λόγος για τον Μελχισεδέκ τον βασιλιά της πόλεως Σαλήμ και ιερέα του Θεού του Υψίστου ο οποίος υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ βασιλέως Ελάμ και αφού του προσέφερε άρτους και οίνο, τον ευλόγησε εις το όνομα του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη. Τότε ο Αβραάμ αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα του Μελχισεδέκ ως ιερέως του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, του προσέφερε το ένα δέκατο από όλα τα λάφυρα που είχε λάβει μετά την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ. Το σχετικό εδάφιο της Γένεσης στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο είναι το ακόλουθο:
יח וּמַלְכִּי-צֶדֶק מֶלֶךְ שָׁלֵם, הוֹצִיא לֶחֶם וָיָיִן; וְהוּא כֹהֵן, לְאֵל עֶלְיוֹן. 18
יט וַיְבָרְכֵהוּ, וַיֹּאמַר: בָּרוּךְ אַבְרָם לְאֵל עֶלְיוֹן, קֹנֵה שָׁמַיִם וָאָרֶץ. 19
כ וּבָרוּךְ אֵל עֶלְיוֹן, אֲשֶׁר-מִגֵּן צָרֶיךָ בְּיָדֶךָ; וַיִּתֶּן-לוֹ מַעֲשֵׂר, מִכֹּל. 20
Η κλασσική μετάφραση στα ελληνικά από τους Ο’ του παραπάνω κειμένου είναι η ακόλουθη:
18 καὶ Μελχισεδὲκ βασιλεὺς Σαλὴμ ἐξήνεγκεν ἄρτους καὶ οἶνον· ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου.
19 καὶ εὐλόγησε τὸν ῞Αβραμ καὶ εἶπεν· εὐλογημένος ῞Αβραμ τῷ Θεῷ τῷ ὑψίστῳ, ὃς ἔκτισε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν.
20 καὶ εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ ὕψιστος, ὃς παρέδωκε τοὺς ἐχθρούς σου ὑποχειρίους σοι. καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ῞Αβραμ δεκάτην ἀπὸ πάντων.
Η μετάφραση του ίδιου κειμένου στην αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Jewish Publication Society's του έτους 1917 είναι η ακόλουθη:
18 And Melchizedek king of Salem brought forth bread and wine; and he was priest of God the Most High.
19 And he blessed him, and said: 'Blessed be Abram of God Most High, Maker of heaven and earth;
20 and blessed be God the Most High, who hath delivered thine enemies into thy hand.' And he gave him a tenth of all.
2.2. Η αναφορά του Ψαλμού ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4 κατά την παράλληλη έκδοση εβραϊκού και αγγλικού κειμένου της Jewish Publication Society's – J P S- του έτους 1917) στον Μελχισεδέκ.
Ο 4ος στίχος του Ψαλμού ΡΘ’ (109ου) ή ΡΙ’ (110ου κατά την έκδοση J P S 1917) αναφέρεται στον μέλλοντα Μεσσία, για τον ποίο λέγει ότι θα είναι ιερεύς κατά την τάξη Μελχισεδέκ.
Το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο του χαρακτηριστικού αυτού στίχου για τον Μεσσία έχει ως εξής:
ד נִשְׁבַּע יְהוָה, וְלֹא יִנָּחֵם-- אַתָּה-כֹהֵן לְעוֹלָם; 4
עַל-דִּבְרָתִי, מַלְכִּי-צֶדֶק.
Η κλασσική μετάφραση των Ο’ του παραπάνω στίχου είναι η ακόλουθη:
4 ὤμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Τέλος, η μετάφραση του ίδιου κειμένου στην αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Jewish Publication Society's του έτους 1917 είναι η ακόλουθη:
4 The LORD hath sworn, and will not repent: «Thou art a priest for ever after the manner of Melchizedek.».
3. Η αναφορά των χειρογράφων της Νεκράς Θαλάσσης στον Μελχισεδέκ.
Στην θεολογική γραμματεία των χειρογράφων των που βρέθηκαν στα σπήλαια της κοινότητας των Εσσαίων στην έρημο του Κουμράν (Khirbet Qumran), στην Νεκρά Θάλασσα, έχουν δύο αναφορές στον Μελχισεδέκ. Η πρώτη αναφορά γίνεται στο χειρόγραφο 1Q Gen. Ap. και πρόκειται περί απόκρυφης εκδοχής της Γένεσης. Η δεύτερη αναφορά γίνεται στο χειρόγραφο 11Q Melch. (11Q13) και πρόκειται περί εσχατολογικού κειμένου.
3.1. Η αναφορά του χειρόγραφο 1Q Gen. Ap. στον Μελχισεδέκ.
Στο σπήλαιο υπ’ αριθμόν 1 (1Q) στην έρημο του Κουμράν ( Δυτική όχθη του Ιορδάνη προς την Νεκρά Θάλασσα ) έχει βρεθεί το χειρόγραφο 1QGen.Ap. Στο χειρόγραφο αυτό είναι καταγεγραμμένη μια απόκρυφης εκδοχής της Γένεσης ( Γεωργίου Στεφ. Γρατσέα, Στοιχεία εισαγωγής εις τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης, σελίδα 53, Αθήναι 1974). Το χειρόγραφο αυτό ανήκε αρχικά στον Σύρο μητροπολίτη Αθανάσιο Γεσούε Σαμουήλ και είναι γραμμένο στα αραμαϊκά. Στην στήλη ΧΧΙΙ (22) του χειρογράφου αυτού αναφέρονται τα γεγονότα του πολένου και της νίκης του Αββραάμ επί του Chedorlaomer, βασιλιά του Elam. Στους στίχους 14-17 της στήλης ΧΧΙΙ του 1Q Gen.Ap. γίνεται λόγος για την υποδοχή του Αβραάμ από τον Μελχισεδέκ. Το κείμενο της ελληνικής μετάφρασης των στίχων 14-17 έχει ως εξής: «Τότε ο Μελχισεδέκ βασιλιάς της Salem έφερε τροφή και πιόμα στον Αβραάμ και σε όλους τους άνδρες που ήταν μαζί του: τότε αυτός ήταν ο ιερέας του Υψίστου Θεού. Ευλόγησε τον Αβραάμ και είπε: Ευλογημένος να είναι ο Αβραάμ από τον Ύψιστο Θεό, Κύριο του ουρανού και της γης! Και ευλογημένος να είναι ο Ύψιστος Θεός που παρέδωσε αυτούς που σε μισούν στα χέρια σου! Και ο Αβραάμ του έδωκε τη δεκάτη από όλα τα υπάρχοντα του βασιλέα του Elam και των συμμάχων του ( Τα χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας, επιμέλεια Σ. Αγουρίδη – Γ. Γρατσέα, σελίδα 214, Κέντρο Βιβλικών Μελετών Άρτος Ζωής, Αθήνα 1988). Το κείμενο αυτό είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το σχετικό χωρίο της Παλαιάς Διαθήκης (Γένεσις, 14, 18-20) που είδαμε πιο πάνω.
3.2. Η αναφορά του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) στον Μελχισεδέκ.
Η Gnostic Society Library (www.gnosis.org ) αποδίδει στο σπήλαιο 11 (11Q) της ερήμου του Κουμράν την ύπαρξη του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) και δημοσιεύει στον ιστόχωρό της την αγγλική μετάφραση του εν λόγω χειρογράφου. Ο κατάλογος των χειρογράφων της Νεκρής Θάλασσας που παραθέτει ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών αείμνηστος Γεώργιος Στ. Γρατσέας στο σύγγραμμά του «Στοιχεία εισαγωγής εις τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης» (Αθήναι 1974) δεν αναφέρει την ύπαρξη του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) ( όπου παραπάνω, σελίδες 62-63). Ενδεχομένως την εποχή που γράφτηκε το σύγγραμμα αυτό να μην είχε έρθει σε γνώση της επιστημονικής κοινότητας η ύπαρξη του χειρογράφου. Ίσως να βρισκόταν στην κατοχή κάποιων Βεδουΐνων της περιοχής, οι οποίοι το έθεσαν αργότερα σε κυκλοφορία. Ο γράφων, πάντως, διατηρεί μια επιφυλακτικότητα σχετικά με την γνησιότητα του κειμένου, το οποίο καταχωρεί αυτούσιο όπως αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ιστοχώρου της Gnostic Society Library (http://www.gnosis.org/library/commelc.htm)
Το σχετικό κείμενο έχει ως ακολούθως:
THE GNOSTIC SOCIETY LIBRARY.
DEAD SEA SCROLLS TEXTS.
The Coming of Melchizedek.
11Q13
Col.2
(...) And concerning what Scripture says, "In this year of Jubilee you shall return, everyone f you, to your property" (Lev. 25;13) And what is also written; "And this is the manner of the remission; every creditor shall remit the claim that is held against a neighbor, not exacting it of a neighbor who is a member of the community, because God's remission has been proclaimed" (Deut.15;2) the interpretation is that it applies to the Last Days and concerns the captives, just as Isaiah said: "To proclaim the Jubilee to the captives" (Isa. 61;1) (...) just as (...) and from the inheritance of Melchizedek, for (... Melchizedek) , who will return them to what is rightfully theirs. He will proclaim to them the Jubilee, thereby releasing them from the debt of all their sins. He shall proclaim this decree in the first week of the jubilee period that follows nine jubilee periods.
Then the "Day of Atonement" shall follow after the tenth jubilee period, when he shall atone for all the Sons of Light, and the people who are predestined to Melchizedek. (...) upon them (...) For this is the time decreed for the "Year of Melchizedek`s favor", and by his might he will judge God's holy ones and so establish a righteous kingdom, as it is written about him in the Songs of David ; "A godlike being has taken his place in the council of God; in the midst of divine beings he holds judgement"
(Ps. 82;1). Scripture also says about him ; "Over it take your seat in the highest heaven; A divine being will judge the peoples" (Ps. 7;7-8) Concerning what scripture says; "How long will you judge unjustly, and show partiality with the wicked? Selah" (Ps. 82;2) ,the interpretation applies to Belial and the spirits predestined to him, because all of them have rebelled, turning from God's precepts and so becoming utterly wicked. Therefore Melchizedek will thoroughly prosecute the vengeance required by God's statutes. Also, he will deliver all the captives from the power of Belial, and from the power of all the spirits destined to him. Allied with him will be all the "righteous divine beings"(Isa. 61;3).
(The ...) is that whi(ch ...all) the divine beings. The visitation is the Day of Salvation that He has decreed through Isaiah the prophet concerning all the captives, inasmuch as Scripture says, "How beautiful upon the mountains are the feet of the messenger who announces peace, who brings good news, who announces salvation, who says to Zion "Your divine being reigns"." (Isa. 52;7) This scriptures interpretation : "the mountains" are the prophets, they who were sent to proclaim God's truth and to prophesy to all Israel. "The messengers" is the Anointed of the spirit, of whom Daniel spoke; "After the sixty-two weeks, an Anointed shall be cut off" (Dan. 9;26) The "messenger who brings good news, who announces Salvation" is the one of whom it is written; "to proclaim the year of the LORD`s favor, the day of the vengeance of our God; to comfort all who mourn" (Isa. 61;2)
This scripture's interpretation: he is to instruct them about all the periods of history for eternity (... and in the statutes) of the truth. (...) (.... dominion) that passes from Belial and returns to the Sons of Light (....) (...) by the judgment of God, just as t is written concerning him; "who says to Zion "Your divine being reigns" (Isa. 52;7) "Zion" is the congregation of all the sons of righteousness, who uphold the covenant and turn from walking in the way of the people. "Your divine being" is Melchizedek, who will deliver them from the power of Belial. Concerning what scripture says, "Then you shall have the trumpet sounded loud; in the seventh month . . . " (Lev. 25;9).
Το χειρόγραφο11Q13 (11QMelch) είναι ένα σπάραγμα, σώζεται μόνο η δεύτερη στήλη του κειμένου, το οποίο χρονολογείται κατά το τέλος του 2ου με αρχή του 1ου π. Χ. αιώνα. Είναι ένα εσχατολογικό κείμενο, σύμφωνα με το οποίο η έλευση του Μελχισεδέκ θα εξαγγείλει την ημέρα της «Εξιλέωσης» και θα εξιλεώσει όσους είναι προκαθορισμένοι για να εξιλεωθούν και θα κρίνει όλους τους λαούς (Wise, Abegg, Cook (1996). The Dead Sea Scrolls: a New Translation). Εδώ έχουμε μια εσχατολογία μιας προκαθορισμένης εξιλέωσης, που ο γράφων την θεωρεί, αν ισχύει, ως ψόγο για την ηθική του Θεού, οποίος προκαθορίζει, άραγε με ποια κριτήρια, την εξιλέωση του ενός και την μη εξιλέωση του άλλου. Βεβαίως σε όσους αποδέχονται την δογματική αυτή δεν έχει κύρος η διδασκαλία του Χριστού, ο οποίος δίδαξε αργότερα από την συγγραφή του χειρογράφου 11Q13 (11QMelch), αλλά και για την βιβλική διδασκαλία ο προκαθορισμός όσων θα μετάσχουν στην εξιλέωση είναι σκάνδαλο. Δεν μιλάμε για πρόγνωση, αλλά για προκαθορισμό. Ευθείς εξ αρχής κάποια ανθρώπινα πλάσματα είναι προκαθορισμένο να μην εξιλεωθούν, δηλαδή να μην τους συγχωρηθούν οι αμαρτίες που σαν άνθρωποι διέπραξαν, έστω και αν μετανόησαν, έστω και αν επανόρθωσαν! Για αυτόν που συνέταξε το κείμενο του χειρογράφου11Q13 (11QMelch), αν αυτό είναι γνήσιο, τον κύριο ρόλο στο θέμα της εξιλέωσης δεν τον παίζει η ελευθέρα βούληση, αλλά ο προκαθορισμός. Δηλαδή το Υπέρτατο Ον κατά την δημιουργία άλλους έπλασε προς εξιλέωση και άλλους όχι.
Το κείμενο του χειρογράφου11Q13 (11QMelch), όπως αυτό παρουσιάζεται από την Gnostic Society Library είναι μια συρραφή βιβλικών χωρίων από το Λευιτικό, το Δευτερονόμιο, τον Ησαΐα και τον Δανιήλ. Αν είναι το κείμενο αυτό γνήσιο, θα πρέπει να ερευνηθεί η θρησκευτική κοινότητα που το αποδεχόταν ως θεόπνευστο, επειδή αυτή δεν θα μπορούσε να είναι η εσσαϊκή, όπως την γνωρίζουμε.
4.Αναφορά του 2ου βιβλίου του Ενώχ στον Μελχισεδέκ.
Κατά τον 1ο μ. Χ. αιώνα εμφανίστηκε στην απόκρυφη γραμματεία ένα κείμενο που αναφέρεται στον βιβλικό Ενώχ και τα όσα του αποκαλύφθηκαν από τον Θεό και τους Αγγέλους. Το κείμενο αυτό αποκαλείται «Βιβλίο του Ενώχ» ή απλά «Ενώχ». Σήμερα το κείμενο του Ενώχ σώζεται στα ελληνικά μόνο κατά τα 38 κεφάλαια αυτού, ενώ στην πλήρη μορφή του σώζεται στην αιθιοπική γλώσσα και στην σλαβονική. Το αιθιοπικό κείμενο του Ενώχ καλείται «Ενώχ Α’» και το σλαβονικό κείμενο «Ενώχ Β’». Ο Ενώχ Α’ και ο Ενώχ Β’ είναι παραλλαγές του ελληνικού κειμένου, που χρονολογείται από τον 1ο αιώνα μ. Χ., αλλά μεταξύ τους έχουν πολλές διαφορές ( Περί του κειμένου του Ενώχ δες: Harry Alan Hahne (2006). Corruption and Redemption of Creation: the Natural World in Romans 8.19-22. Jewish Apocalyptic Literature, σελ.. 83. Γρηγορίου Κατσαρέα, Βιβλίον του Ενώχ, εισαγωγή, σελίδες 7-63, Εκδόσεις Σπανός, Αθήναι, Σάββα Χρ. Αγουρίδου, Τα απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης, τόμος Β’, σελίδες 443 – 448, Αθήναι 1985).
Το σλαβονικό κείμενο του Ενώχ , ο Ενώχ Β’ ή «Βιβλίο των μυστικών του Ενώχ» στα κεφάλαια 71 και 72 μας παρουσιάζει μια διήγηση περί του Μελχισεδέκ λίαν ενδιαφέρουσα. Κατά την διήγηση αυτή ο Μελχισεδέκ ήταν γιος της Σοπανείμ, συζύγου του Νηρ, που ήταν ιερέας και αδελφός του Νώε. Η Σοπανείμ ήταν μεγάλη στην ηλικία και στείρα αλλά συνέλαβε κατά τις τελευταίες μέρες της ζωής της με την επέμβαση του Θεού ένα παιδί, το οποίο γεννήθηκε μετά τον θάνατό της και αφού ντύθηκε άρχισε να δοξολογεί τον Θεό. Το παιδί αυτό ήταν ο ιερέας Μελχισεδέκ, απάτωρ εκ πατρός και αμήτωρ εκ μητρός, αφού γεννήθηκε μόνος του και εξήλθε από το σώμα της μητέρας του ενώ αυτή ήταν ήδη νεκρή. Ο Θεός αποκάλυψε στον Νηρ την θεία προέλευση της γέννησης του Μελχισεδέκ και τον ενημέρωσε ότι το παιδί αυτό θα μεταφερθεί στον κήπο της Εδέμ με την βοήθεια του αρχιστρατήγου Μιχαήλ ( κάποιοι κώδικες αναφέρουν τον Γαβριήλ). Έτσι ο Μελχισεδέκ είναι ο μόνος άνθρωπος που σώθηκε από τον κατακλυσμό χωρίς να έχει εισέλθει στην κιβωτό του Νώε. Η τελική αποκάλυψη του Θεού είναι ότι ο Μελχισεδέκ θα είναι ο κορυφαίος 12 ιερέων και κάποτε θα έλθει στον κόσμο ένας άλλος ιερέας, ο οποίος θα είναι και αυτός επικεφαλής 12 ιερέων , θα είναι ο μέγας αρχιερέας, ο Λόγος και η Δύναμη του Θεού (Η μετάφραση στα ελληνικά των κεφαλαίων 71 -72 του Ενώχ Β’ ή Σλαβονικού Ενώχ δημοσιεύεται από τον Σάββα Χρ. Αγουρίδη στο βιβλίο: Τα απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης, τόμος Β’, σελίδες 470 – 475, Αθήναι 1985). Προς διευκόλυνση των αναγνωστών της παρούσας μελέτης παρατίθεται στην συνέχεια μια on line αγγλική μετάφραση των κεφαλαίων 71 και 72 του Ενώχ Β’:
71
Behold, the wife of Nir, whose name was Sopanim, being sterile and never having at any time given birth to a child by Nir -
Sopanim was in the time of her old age and in the day of her death. She conceived in her womb, but Nir the priest had not slept with her. From the day that that The Lord had appointed him to conduct the liturgy in front of the face of the people.
When Sopanim saw her pregnancy, she was ashamed and embarrassed, and she hid herself during all the days until she gave birth. Not one of the people knew about it. When 282 days had been completed, and the day of birth had begun to approach, Nir remembered his wife, he called her to himself in his house, so that he might converse with her.
Sopanim came to Nir, her husband; and, behold, she was pregnant, and the day appointed for giving birth was drawing near. Nir saw her and became very ashamed. He said to her, "What is this that you have done, O wife? Why have you disgraced me in front of the face of these people? Now, depart from me and go where you began the disgrace of your womb, so that I might not defile my hand on account of you, and sin in front of The Face of The Lord."
Sopanim spoke to her husband, Nir, saying, "O my lord! Behold, it is the time of my old age, the day of my death has arrived. I do not understand how my menopause and the barrenness of my womb have been reversed." . Nir did not believe his wife, and for the second time he said to her, "Depart from me, or else I might assault you, and commit a sin in front of the face of The Lord."
And it came to pass, when Nir had spoken to his wife, Sopanim, that Sopanim fell down at Nir's feet and died. Nir was extremely distressed and said in his heart, "Could this have happened because of my word? And now, merciful is The Eternal Lord, because my hand was not upon her."
The archangel Gabriel appeared to Nir, and said to him, "Do not think that your wife Sopanim has died because of your error, but this child, which is to be born of her is a righteous fruit, and one whom I shall receive into paradise, so that you will not be the father of a gift of God."
Nir hurried and shut the door of his house. He went to Noah, his brother, and he reported to him everything that had happened in connection with his wife. Noah hurried to the room of his brother. The appearance of his brother's wife was in death and her womb was at the time of giving birth.
Noah said to Nir, "Don't let yourself be sorrowful, Nir, my brother! For The Lord today has covered up our scandal, in that nobody from the people knows this. Now let us go quickly and bury her, and The Lord will cover up the scandal of our shame." They placed Sopanim on the bed, wrapped her around with black garments, and shut the door. They dug a grave in secret.
When they had gone out toward the grave, a child came out from the dead Sopanim and sat on the bed at her side. Noah and Nir came in to bury Sopanim and they saw the child sitting beside the dead Sopanim, wiping his clothing. Noah and Nir were very terrified with a great fear, because the child was fully developed physically, he spoke with his lips and blessed The Lord.
Noah and Nir looked at him closely, saying, "This is from The Lord, my brother." And behold the badge of priesthood was on his chest, and it was glorious in appearance. Noah said to Nir, "Behold, God is renewing the priesthood from blood related to us, just as He pleases.."
Noah and Nir hurried and washed the child, they dressed him in the garments of the priesthood, and they gave him bread to eat and he ate it. And they called him Melchizedek .
Noah and Nir lifted up the body of Sopanim, divested her of the black garments, and washed her. They clothed her in exceptionally bright garments and built a grave for her. Noah, Nir, and Melchizedek came and they buried her publicly. Noah said to his brother Nir, "Look after this child in secret until the time, because people will become treacherous in all the earth, they will begin to turn away from God, and having become totally ignorant, and in some way when they see him, they will put him to death."
Then Noah went away to his own place, and behold, great lawlessness began to become abundant over all the earth in the days of Nir. And Nir began to worry excessively about the child saying, "What will I do with him?" And stretching out his hands toward heaven, Nir called out to The Lord, saying, "How miserable it is for me, Eternal Lord, that all lawlessness has begun to become abundant over all the earth in my days! And I realize how much nearer our end is, on account of the lawlessness of the people. And now, Lord, what is the vision about this child, and what is his destiny, or what will I do for him, so that he too will not be joined with us in this destruction?"
The Lord heeded Nir and appeared to him in a night vision. And He said to him, "Behold already, Nir, the great lawlessness which has come about on the earth, which I shall not tolerate anymore. Behold, I plan not to send down a great destruction onto the earth. But, concerning the child, do not worry, Nir; because I, in a short while, will send My archangel Gabriel. And he will take the child and put him in the paradise of Edem.
He will not perish along with those who must perish. As I have revealed it, Melchizedek will be My priest to all holy priests, I will sanctify him and I will establish him so that he will be the head of the priests of the future."
Nir arose from his sleep and blessed The Lord, Who had appeared to him saying:
Blessed be The Lord, The God of my fathers,
Who has not condemned my priesthood
and the priesthood of my fathers,
because by His Word, He has created a great priest
in the womb of Sopanim, my wife.
For I have no descendants.
So let this child take the place of my descendants and become as my
own son, and You will count him in the number of your servants."
"Therefore honor him together with your servants and great priests and me your servant, Nir. And behold, Melchizedek will be the head of priests in another generation. I know that great confusion has come and in confusion this generation will come to an end, and everyone will perish, except that Noah, my brother, will be preserved for procreation. From his tribe, there will arise numerous people, and Melchizedek will become the head of priests reigning over a royal people who serve You, O Lord."
72
It happened when the child had completed 40 days in Nir's tent, The Lord said to the archangel Gabriel, "Go down onto the earth to Nir the priest, and take the child Melchizedek, who is with him. Place him in the paradise of Edem for preservation. For the time is already approaching, and I will pour out all the water onto the earth, and everything that is on the earth will perish. And I will raise it up again, and Melchizedek will be the head of the priests in that generation." And Gabriel hurried, and came flying down when it was night, and Nir was sleeping on his bed that night. Gabriel appeared to him and said to him, "Thus says The Lord: 'Nir! Restore the child to me whom I entrusted to you.' "
Nir did not realize who was speaking to him and his heart was confused. And he said, "When the people find out about the child, then they will seize him and kill him, because the heart of these people are deceitful in front of The Face of The Lord." And he answered Gabriel and said, "The child is not with me, and I don't know who is speaking to me."
Gabriel answered him, "Do not be frightened, Nir! I am the archangel Gabriel. The Lord sent me and behold, I shall take your child today. I will go with him and I will place him in the paradise of Edem."
Nir remembered the first dream and believed it. He answered Gabriel, "Blessed be The Lord, who has sent you to me today! Now bless your servant Nir! Take the child and do to him all that has been said to you." And Gabriel took the child, Melchizedek on the same nught on his wings, and he placed him in the paradise of Edem. Nir got up in the morning, and he went into his tent and did not find the child. There was great joy and grief for Nir because had the child in place of a son.
( http://www.ueberallesforum.com/booksonemustread.html )
5. Η αναφορά της Καινής Διαθήκης στον Μελχισεδέκ.
Η αναφορά της Καινής διαθήκης περί του Μελχισεδέκ γίνεται μόνον στην προς Εβραίους επιστολή του αποστόλου Παύλου. Η αναφορά του αποστόλου Παύλου στον Μελχισεδέκ γίνεται 9 φορές μέσα στην προς Εβραίους Επιστολή και το κείμενο έχει ως εξής:
Στο κεφάλαιο Ε’ δύο φορές:
Α) 4 καὶ οὐχ ἑαυτῷ τις λαμβάνει τὴν τιμήν, ἀλλὰ καλούμενος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καθάπερ καὶ ᾿Ααρών. 5 οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς οὐχ ἑαυτὸν ἐδόξασε γενηθῆναι ἀρχιερέα, ἀλλ' ὁ λαλήσας πρὸς αὐτόν· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε·
6 καθὼς καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Β) 10 προσαγορευθεὶς ( ο Χριστός) ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀρχιερεὺς κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Στο κεφάλαιο ΣΤ’ μία φορά:
20 ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθεν ᾿Ιησοῦς, κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἀρχιερεὺς γενόμενος εἰς τὸν αἰῶνα.
Στο κεφάλαιο Ζ’ έξι φορές (από τον στίχο 1 μέχρι και τον στίχο 25):
Ζ´\ΟΥΤΟΣ γὰρ ὁ Μελχισεδέκ, βασιλεὺς Σαλήμ, ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου, ὁ συναντήσας ᾿Αβραὰμ ὑποστρέφοντι ἀπὸ τῆς κοπῆς τῶν βασιλέων καὶ εὐλογήσας αὐτόν, 2 ᾧ καὶ δεκάτην ἀπὸ πάντων ἐμέρισεν ᾿Αβραάμ, πρῶτον μὲν ἑρμηνευόμενος βασιλεὺς δικαιοσύνης, ἔπειτα δὲ καὶ βασιλεὺς Σαλήμ, ὅ ἐστι βασιλεὺς εἰρήνης, 3 ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, ἀφωμοιωμένος δὲ τῷ υἱῷ τοῦ Θεοῦ, μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκές. 4 Θεωρεῖτε δὲ πηλίκος οὗτος, ᾧ καὶ δεκάτην ᾿Αβραὰμ ἔδωκεν ἐκ τῶν ἀκροθινίων ὁ πατριάρχης. 5 καὶ οἱ μὲν ἐκ τῶν υἱῶν Λευῒ τὴν ἱερατείαν λαμβάνοντες ἐντολὴν ἔχουσιν ἀποδεκατοῦν τὸν λαὸν κατὰ τὸν νόμον, τοῦτ' ἔστι τοὺς ἀδελφοὺς αὐτῶν, καίπερ ἐξεληλυθότας ἐκ τῆς ὀσφύος ᾿Αβραάμ· 6 ὁ δὲ μὴ γενεαλογούμενος ἐξ αὐτῶν δεδεκάτωκε τὸν ᾿Αβραάμ, καὶ τὸν ἔχοντα τὰς ἐπαγγελίας εὐλόγηκε. 7 χωρὶς δὲ πάσης ἀντιλογίας τὸ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται. 8 καὶ ὧδε μὲν δεκάτας ἀποθνήσκοντες ἄνθρωποι λαμβάνουσιν, ἐκεῖ δὲ μαρτυρούμενος ὅτι ζῇ. 9 καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν, διὰ ᾿Αβραὰμ καὶ Λευῒ ὁ δεκάτας λαμβάνων δεδεκάτωται· 10 ἔτι γὰρ ἐν τῇ ὀσφύϊ τοῦ πατρὸς ἦν ὅτε συνήντησεν αὐτῷ ὁ Μελχισεδέκ. 11 Εἰ μὲν οὖν τελείωσις διὰ τῆς Λευϊτικῆς ἱερωσύνης ἦν· ὁ λαὸς γὰρ ἐπ' αὐτῇ νενομοθέτητο· τίς ἔτι χρεία κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἕτερον ἀνίστασθαι ἱερέα καὶ οὐ κατὰ τὴν τάξιν ᾿Ααρὼν λέγεσθαι; 12 μετατιθεμένης γὰρ τῆς ἱερωσύνης ἐξ ἀνάγκης καὶ νόμου μετάθεσις γίνεται. 13 ἐφ' ὃν γὰρ λέγεται ταῦτα, φυλῆς ἑτέρας μετέσχηκεν, ἀφ' ἧς οὐδεὶς προσέσχηκε τῷ θυσιαστηρίῳ. 14 πρόδηλον γὰρ ὅτι ἐξ ᾿Ιούδα ἀνατέταλκεν ὁ Κύριος ἡμῶν, εἰς ἣν φυλὴν οὐδὲν περὶ ἱερωσύνης Μωϋσῆς ἐλάλησε. 15 Καὶ περισσότερον ἔτι κατάδηλόν ἐστιν, εἰ κατὰ τὴν ὁμοιότητα Μελχισεδὲκ ἀνίσταται ἱερεὺς ἕτερος, 16 ὃς οὐ κατὰ νόμον ἐντολῆς σαρκικῆς γέγονεν, ἀλλὰ κατὰ δύναμιν ζωῆς ἀκαταλύτου· 17 μαρτυρεῖ γὰρ ὅτι σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
18 ἀθέτησις μὲν γὰρ γίνεται προαγούσης ἐντολῆς διὰ τὸ αὐτῆς ἀσθενὲς καὶ ἀνωφελές· 19 οὐδὲν γὰρ ἐτελείωσεν ὁ νόμος, ἐπεισαγωγὴ δὲ κρείττονος ἐλπίδος, δι' ἧς ἐγγίζομεν τῷ Θεῷ. 20 καὶ καθ' ὅσον οὐ χωρὶς ὁρκωμοσίας· οἱ μὲν γὰρ χωρὶς ὁρκωμοσίας εἰσὶν ἱερεῖς γεγονότες, 21 ὁ δὲ μετὰ ὁρκωμοσίας διὰ τοῦ λέγοντος πρὸς αὐτόν· ὤμοσε Κύριος, καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ· 22 κατὰ τοσοῦτον κρείττονος διαθήκης γέγονεν ἔγγυος ᾿Ιησοῦς. 23 Καὶ οἱ μὲν πλείονές εἰσι γεγονότες ἱερεῖς διὰ τὸ θανάτῳ κωλύεσθαι παραμένειν· 24 ὁ δὲ διὰ τὸ μένειν αὐτὸν εἰς τὸν αἰῶνα ἀπαράβατον ἔχει τὴν ἱερωσύνην· 25 ὅθεν καὶ σῴζειν εἰς τὸ παντελὲς δύναται τοὺς προσερχομένους δι' αὐτοῦ τῷ Θεῷ, πάντοτε ζῶν εἰς τὸ ἐντυγχάνειν ὑπὲρ αὐτῶν.
Επειδή το τμήμα αυτό των στίχων 1 -15 του Ζ’ κεφαλαίου της προς Εβραίους Επιστολής του αποστόλου Παύλου θα τύχει περαιτέρω μελέτης στην συνέχεια, παραθέτουμε και την νεοελληνική μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα, η οποία έχει, σε ατονικό κείμενο, ως ακολούθως:
1Διοτι ουτος ο Μελχισεδεκ, βασιλευς Σαλημ, ιερευς του Θεου του Υψιστου, οστις συνηντησε τον Αβρααμ επιστρεφοντα απο της καταστροφης των βασιλεων και ηυλογησεν αυτον, 2εις ον ο Αβρααμ εχωρισε και δεκατον απο παντων των λαφυρων, οστις πρωτον μεν ερμηνευεται βασιλευς δικαιοσυνης, επειτα δε βασιλευς Σαλημ, το οποιον ειναι βασιλευς ειρηνης, 3απατωρ, αμητωρ, αγενεαλογητος, μη εχων μητε αρχην ημερων μητε τελος ζωης, αλλ' αφωμοιωμενος με τον Υιον του Θεου, μενει ιερευς παντοτε. 4Στοχασθητε δε ποσον μεγας ητο ουτος, εις ον ο Αβρααμ ο πατριαρχης εδωκε και δεκατον εκ των λαφυρων. 5Και οσοι μεν εκ των υιων του Λευι λαμβανουσι την ιερατειαν, εχουσιν εντολην να αποδεκατονωσι τον λαον κατα τον νομον, τουτεστι τους αδελφους αυτων, καιτοι εξελθοντας εκ της οσφυος του Αβρααμ· 6εκεινος δε οστις δεν εγενεαλογειτο εξ αυτων, εδεκατωσε τον Αβρααμ, και ηυλογησε τον εχοντα τας επαγγελιας· 7χωρις δε τινος αντιλογιας το μικροτερον ευλογειται υπο του μεγαλητερου. 8Και εδω μεν θνητοι ανθρωποι λαμβανουσι δεκατα, εκει δε λαμβανει ο μαρτυρουμενος οτι ζη. 9Και δια να ειπω ουτω, δια του Αβρααμ και ο Λευι, οστις ελαμβανε δεκατα, απεδεκατωθη. 10Διοτι εν τη οσφυι του πατρος αυτου ητο ετι, οτε συνηντησεν αυτον ο Μελχισεδεκ. 11Εαν λοιπον η τελειοτης υπηρχε δια Λευιτικης ιερωσυνης· διοτι ο λαος επ' αυτης ελαβε τον νομον· τις χρεια πλεον να εγερθη αλλος ιερευς κατα την ταξιν Μελχισεδεχ, και ουχι να λεγηται κατα την ταξιν Ααρων; 12Διοτι μετατιθεμενης της ιερωσυνης, εξ αναγκης και νομου μεταθεσις γινεται. 13Επειδη εκεινος, περι του οποιου λεγονται ταυτα, αλλης φυλης μετειχεν, εξ ης ουδεις επλησιασεν εις το θυσιαστηριον. 14Επειδη ειναι προδηλον οτι εξ Ιουδα ανετειλεν ο Κυριος ημων, εις την οποιαν φυλην ο Μωυσης ουδεν περι ιερωσυνης ελαλησε. 15Και περισσοτερον ετι καταδηλον ειναι, διοτι κατα την ομοιοτητα του Μελχισεδεκ εγειρεται αλλος ιερευς, 16οστις δεν εγεινε κατα νομον σαρκικης εντολης αλλα κατα δυναμιν ζωης ατελευτητου· 17διοτι μαρτυρει λεγων οτι Συ εισαι ιερευς εις τον αιωνα κατα την ταξιν Μελχισεδεκ. 18Διοτι αθετησις μεν γινεται της προηγουμενης εντολης δια το ασθενες και ανωφελες αυτης· 19επειδη ο νομος ουδεν εφερεν εις το τελειον, εγεινε δε επεισαγωγη ελπιδος καλητερας, δια της οποιας πλησιαζομεν εις τον Θεον. 20Και καθ' οσον δεν εγεινεν ιερευς χωρις ορκωμοσιας· 21διοτι εκεινοι εγειναν ιερεις χωρις ορκωμοσιας, ουτος δε μετα ορκωμοσιας δια του λεγοντος προς αυτον· Ωμοσε Κυριος, και δεν θελει μεταμεληθη· Συ εισαι ιερευς εις τον αιωνα κατα την ταξιν Μελχισεδεκ· 22κατα τοσουτον ανωτερας διαθηκης εγγυητης εγεινεν ο Ιησους. 23Και εκεινοι μεν εγειναν πολλοι ιερεις, επειδη ημποδιζοντο υπο του θανατου να παραμενωσιν· 24εκεινος ομως, επειδη μενει εις τον αιωνα, εχει αμεταθετον την ιερωσυνην· 25οθεν δυναται και να σωζη εντελως τους προσερχομενους εις τον Θεον δι' αυτου, ζων παντοτε δια να μεσιτευση υπερ αυτων.
Στην προς Εβραίους επιστολή του αποστόλου Παύλου, όσον αφορά τον Χριστό, διδάσκεται από τον Παύλο ότι Αυτός, ως Μεσσίας, είναι ιερεύς κατά την τάξη Μελχισεδέκ, όπως αναφέρει και ο μεσσιανικός ψαλμός 109(110) στον 40 στίχο του: ὤμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Όταν όμως ο Παύλος πηγαίνει να εξηγήσει, τι είναι αυτός ο Μελχισεδέκ, τότε έχουμε την μεγάλη έκπληξη. Ο μέγας και πολύς Παύλος μας λέγει περί του Μελχισεδέκ:
3 ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, ἀφωμοιωμένος δὲ τῷ υἱῷ τοῦ Θεοῦ, μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκές. (Προς Εβραίους, Ζ’, 3).
Προς πλήρη κατανόηση του χαρακτηρισμού αυτού του Παύλου για τον Μελχισεδέκ παραθέτουμε και την μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα στον στίχο αυτόν:
3απατωρ, αμητωρ, αγενεαλογητος, μη εχων μητε αρχην ημερων μητε τελος ζωης, αλλ' αφωμοιωμενος με τον Υιον του Θεου, μενει ιερευς παντοτε (Προς Εβραίους, Ζ’, 3. Μετάφραση Ν. Βάμβα).
Η δογματική του στίχου ότι ο Μελχισεδέκ ήταν «απάτωρ» και «αμήτωρ», «αγενεαλόγητος» και ότι «μένει ιερεύς πάντοτε» μας φέρνει στο νου την διδασκαλεία του Ενώχ Β’ (Σλαβονικός Ενώχ), την οποία είδαμε προηγουμένως. Ο Παύλος, λοιπόν, διδάσκει περί Μελχισεδέκ ό,τι αναφέρεται περί αυτού στον Ενώχ Β’. Το σλαβονικό απόκρυφο του Ενώχ, φυσική σε κάποια προγενέστερη εβραϊκή ή ελληνική μορφή που ήταν σε χρήση κατά τον 1ο αιώνα μ. Χ., είναι η δογματική πηγή περί Μελχισεδέκ για τον Παύλο. Ίσως κατά την εποχή του Παύλου υπήρχε κάποια εσωτερική χριστιανική διδασκαλεία την οποία, προφανώς, είχε θεμελιώσει ο ίδιος ο Ιησούς ο τέκτων (Κατά Μάρκον, 6,3), ο υιός Ιωσήφ του τέκτονος (Κατά Ματθαίον, 13, 55), η οποία περιλάμβανε και κάποια απόκρυφο διδασκαλεία του Ναού, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί κατά την εποχή του Ναού του Ηρώδη, εν των τεκτόνων του οποίου ήταν και ο Ιωσήφ, αλλά και ο ίδιος ο Ιησούς. Είναι χαρακτηριστικό το ότι τέκτονα τα ευαγγέλια αποκαλούν μόνο τον Ιησού και όχι τα άλλα αγόρια του Ιωσήφ (Μάρκος και Ματθαίος όπου παραπάνω). Ο όρος «τέκτων» στα εβραϊκά αποδίδεται με την λέξη «ναγγάρ», που σημαίνει τον ειδήμονα και όχι τον οικοδόμο, όπως η λέξη «τέκτων» στα ελληνικά, ούτε τον ξυλουργό, όπως μεταφράζουν τον τέκτονα στα αγγλικά (carpenter) ( δες μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου, θα μπορούσαν να μετέφραζαν mason, που σημαίνει τέκτων, αλλά δεν το έκαναν). Αυτή , λοιπόν, την εσωτερική τεκτονική παράδοση του Ναού του Ηρώδη πιθανότατα δίδαξε ο Χριστός και ψήγμα αυτής της διδασκαλίας μας διέσωσε ο Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή του. Η τεκτονική διδασκαλία των επαγγελματιών τεκτόνων του πλέον προσφάτου Ναού, του Ναού του Ηρώδη πέρασε μέσω των αποκρυφιστών στο Βυζάντιο, όπου αναμείχθηκε με χαλδαϊκές και ζωροαστρικές. Αυτή η διδασκαλία μέσω των σταυροφόρων εξαπλώθηκε στη Δύση και απετέλεσε το υπόβαθρο του Τεκτονισμού, ο οποίος όμως εξετράπη από την αρχική του μορφή από τις αυθαίρετες επεμβάσεις του σοφού, κατά τα άλλα, διδασκάλου Jean Theophile Desaguliers, ο οποίος μετέτρεψε κατά το δοκούν την τεκτονική παράδοση του Ναού του Ηρώδου, που ήταν συνέχεια της παράδοσης του Ναού του Ζοροβάβελ, που μετά την βαβυλώνια αιχμαλωσία, συνέχισε την παράδοση του Ναού του Σολομώντος, την παράδοση του αρχέγονου απλού επαγγελματικού και συμβολικού τεκτονισμού. Μια παράδοση που διέκοψε η επέμβαση του εμπειρικού και νευτώνειου Desaguliers.
Μια παράδοση που σήμερα έχει ανάγκη ο κόσμος να επανεύρει και που δύναται να επανεύρει, αν το θελήσει να ψάξει προς την σωστή κατεύθυνση υπό την καθοδήγηση και την έμπνευση του Θείου Φωτός.
6. Η αναφορά των κοπτικών γνωστικών χειρογράφων του Nag Hammadi στον Μελχισεδέκ.
Τα κείμενα του κοπτικού χριστιανικού γνωστικισμού που βρέθηκαν στην περιοχή του Nag Hammadi της Αιγύπτου κάνουν λόγο για τον Μελχισεδέκ σε ένα αρκετά φθαρμένο κώδικα, ο οποίος έχει εκδοθεί στην μεταφρασμένη στα αγγλικά συλλογή των απάντων των κοπτικών γνωστικών κειμένων του Nag Hammadi (James M. Robinson, The Nag Hammadi Library, Harper Collins, 1988. Marvin Meyer and James M. Robinson, Nag Hammadi Scriptures, The International Edition. Harper One, 2007). Η κοπτική γνωστική συλλογή των κειμένων του Nag Hammadi εκτίνεται σε 13 κώδικές. Ο 9ος κώδικας αυτής της συλλογής περιλαμβάνει τρία κείμενα με τους ακόλουθους τίτλους (σε αγγλική μετάφραση): Melchizedek, The thought of Norea, The testimony of truth. Το κείμενο το σχετικό με τον Μελχισεδέκ είναι το ακόλουθο (στα αγγλικά):
THE GNOSTIC SOCIETY LIBRARY
The Nag Hammadi Library
Melchizedek
Translated by Søren Giversen and Birger A. Pearson
Jesus Christ, the Son of God [...] from ...
... (2 lines unrecoverable)
... the aeons, that I might tell all of the aeons, and, in (the case of) each one of the aeons, that I might tell the nature of the aeon, what it is, and that I might put on friendship and goodness as a garment, O brother, [...] and ...
... (7 lines unrecoverable)
... their end [...]. And he will reveal to them the truth [...] in ...
... (3 lines unrecoverable)
... proverb(s) ...
... (lines 26-eop [=end of page], and first 2 lines of next page, unrecoverable)
... at first in parables and riddles [...] proclaim them. Death will tremble and be angry, not only he himself, but also his fellow world-ruling archons, and the principalities and the authorities, the female gods and the male gods, together with the archangels. And ...
... (4 lines unrecoverable)
... all of them, [...] the world-rulers [...], all of them, and all the [...], and all the [...].
They will say [...] concerning him, and concerning [...] and ...
... (2 lines unrecoverable)
... they will [...] hidden mysteries ...
... (lines 27-eop, and first 2 lines of next page, unrecoverable)
... out of [...] the All. They will [...] this. The lawyers will bury him quickly. They will call him 'impious man', 'lawless', 'impure'. And on the third day, he will rise from the dead ...
... (lines 12-eop, and first 3 lines of next page, unrecoverable)
... holy disciples. And the Savior will reveal to them the world that gives life to the All.
But those in the heavens spoke many words, together with those on the earth, and those under the earth. ...
... (lines 11-eop unrecoverable)
... which will happen in his name. Furthermore, they will say of him that he is unbegotten, though he has been begotten, (that) he does not eat, even though he eats, (that) he does not drink, even though he drinks, (that) he is uncircumcised, though he has been circumcised, (that) he is unfleshly, though he has come in the flesh, (that) he did not come to suffering,he came to suffering, (that) he did not rise from the dead, he arose from the dead.
But all the tribes and all the peoples will speak the truth who are receiving from you yourself, O Melchizedek, Holy One, High-Priest, the perfect hope and the gifts of life. I am Gamaliel, who was sent to [...] the congregation of the children of Seth, who are above thousands of thousands, and myriads of myriads, of the aeons [...] essence of the aeons, aba[...] aiai ababa. O divine [...] of the [...] nature [...]! O Mother of the aeons, Barbelo! O first-born of the aeons, splendid Doxomedon Dom[...]! O glorious one, Jesus Christ! O chief commanders of the luminaries, you powers Armozel, Oroiael, Daveithe, Eleleth, and you man-of-light, immortal aeon Pigera-Adamas, and you good god of the beneficent worlds, Mirocheirothetou, through Jesus Christ, the Son of God! This is the one whom I proclaim, inasmuch as there has visited the One who truly exists, among those who exist [...] do(es) not exist, Abel Baruch - that you (sg.) might be given the knowledge of the truth [...], that he is from the race of the High-priest, which is above thousands of thousands, and myriads of myriads, of the aeons. The adverse spirits are ignorant of him, and (of) their (own) destruction. Not only (that, but) I have come to reveal to you the truth, which is within the brethren. He included himself in the living offering, together with your offspring. He offered them up as an offering to the All. For it is not cattle that you will offer up for sin(s) of unbelief, and for the ignorances, and (for) all the wicked deeds which they will do [...]. And they do not reach the Father of the All [...] the faith ...
... (20 lines unrecoverable)
For the waters which are above [...] that receive baptism [...]. But receive that baptism which is with the water which [...], while he is coming ...
... (3 lines unrecoverable)
... baptism as they ...
... (18 lines unrecoverable)
... pray for the offspring of the archons and all the angels, together with the seedflowed forth from the Father of the All [...] the entire [...] from [...] there were engendered the gods and the angels, and the men [...] out of the seed, all of the natures, those in the heavens and those upon the earth and those under the earth ...
... (14 lines unrecoverable)
... nature of the females [...], among those that are in the [...]. They were bound with [...] But this is not (the) true Adam nor (the) true Eve.
For when they ate of the tree of knowledge, they trampled the Cherubim and the Seraphim with the flaming sword. They [...], which was Adam's, [...] the world-rulers, and [...] them out [...] after they had brought forth [...] offspring of the archons and their worldly things, these belonging to ...
... (13 lines unrecoverable)
... light [...]. And the females and the males, those who exist with [...] hidden from every nature, and they will renounce the archons [...] who receive from him the [...]. For they are worthy of [...] immortal, and great [...], and great [...], and great [...] sons of men [...] disciples [...] image, and [...] from the light [...] which is holy. For [...] from the beginning [...] a seed ...
... (lines 13-eop unrecoverable)
But I will be silent [...], for we are the brethren who came down from the living [...]. They will [...] upon the ...
... (1 line unrecoverable)
... of Adam, [...], Abel, Enoch, Noah, [...] you, Melchizedek, the Priest of God Most High, [...] those who [...] women ...
... (lines 14-eop unrecoverable)
... these two who have been chosen will at no time nor in any place will they be convicted, whenever they have been begotten, by their enemies, by their friends, nor by strangers, nor their (own) kin, (nor) by the impious, nor the pious. All of the adverse natures will [...] them, whether those that are manifest, or those that are not manifest, together with those that dwell in the heavens, and those that are upon the earth, and those that are under the earth. They will make war [...] every one. For [...], whether in the ...
... (3 lines unrecoverable)
... many ...
... (2 lines unrecoverable)
And these in the [...] every one will [...]. These will [...] with every blow [...] weaknesses. These will be confined in other forms, and will be punished. These the Savior will take them away, and they will overcome everything, not with their mouths and words, but by means of the [...], which will be done for them. He will destroy Death.
These things which I was commanded to reveal, these things reveal as I (have done). But that which is hidden, do not reveal to anyone, unless it is revealed to you (to do so)."
And immediately, I arose, I, Melchizedek, and I began to [...] God [...] that I should rejoice ...
... (1 line unrecoverable)
... while he is acting [...] living [...] I said, "I ...
... (2 lines unrecoverable)
... and I will not cease, from now on, forever, O Father of the All, because you have had pity on men, and you have sent the angel of light [...] from your aeons [...] to reveal [...]. When he came, he caused me to be raised up from ignorance, and (from) the fructification of death to life. For I have a name: I am Melchizedek, the Priest of God Most High; I know that it is I who am truly the image of the true High-Priest of God Most High, and [...] the world. For it is not a small thing that God [...] with [...] while he [...]. And [...] the angels that dwell upon the earth ...
... (2 lines unrecoverable)
... is the sacrifice of [...], whom Death deceived. When he died, he bound them with the natures which are leading them astray. Yet he offered up offerings [...] cattle, saying, "I gave them to Death, and the angels, and the [...] demons [...] living offering [...]. I have offered up myself to you as an offering, together with those that are mine, to you yourself, (O) Father of the All, and those whom you love, who have come forth from you who are holy (and) living. Andthe perfect laws, I shall pronounce my name as I receive baptism now (and) forever, (as a name) among the living (and) holy names, and (now) in the waters. Amen."
Holy are you, Holy are you, Holy are you, O Father of the All, who truly exists, [...] do(es) not exist, Abel Baruch [...], for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, Mother of the aeons, Barbelo, for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, First-born of the aeons, Doxomedon [...], for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, ...
... (2 lines unrecoverable)
... for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, ...
... (1 line unrecoverable)
... first aeon, Harmozel, for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, commander, luminary of the aeons, Oriael, for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, commander of the aeons, man-of-light, Daveithe, for ever and ever. Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, commander-in-chief, Eleleth ...
... (1 line unrecoverable)
... the aeons ...
... (1 line unrecoverable)
... for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, good god of the beneficent words, ... Mirocheirothetou, for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, Commander-in-chief of the All, Jesus Christ, for ever and ever, Amen.
... (1 line unrecoverable)
... blessed [...] confession. And [...] confess him [...] now [...], then it becomes [...] fear and [...], fear and [...] disturb [...] surrounding them [...], in the place which has a great darkness in it, and many [...] appear [...] there [...] appear ...
... (lines 23-eop unrecoverable)
And [...] they were clothed with [...] all, and ...
... (6 lines unrecoverable)
... disturbances. They gave [...] their words [...], and they said to me, "[...], Melchizedek, Priest of God Most High," [...] they spoke as though [...] their mouths [...] in the All ...
... (7 lines unrecoverable)
... lead astray ...
... (lines 25-eop unrecoverable)
... with his [...] worship, and [...] faith, and [...] his prayers, and ...
... (1 line unrecoverable)
... those that are his [...] first ...
... (2 lines unrecoverable)
... They did not care that the priesthood which you perform, which is from ...
... (1 line unrecoverable)
... in the counsels of [...] Satan [...], the sacrifice [...] his doctrines ...
... (2 lines unrecoverable)
... of this aeon ...
... (4 lines unrecoverable)
... which exist(s) in [...], lead(s) astray ...
... (lines 27-eop unrecoverable)
... and some ...
... (2 lines unrecoverable)
... he gave them to ...
... (1 line unrecoverable)
... and thirteen ...
... (lines 7-eop unrecoverable)
... throw him [...], in order that you might ...
... (1 line unrecoverable)
... for immediately, [...], by means of [...] on the ground. The ...
... (lines 7-eop unrecoverable)
(pp.23-24 of the codex are almost completely missing)
... men. And [...] you (pl.) struck me, [...] you threw me, [...] corpse. And you crucified me from the third hour of the Sabbath-eve until the ninth hour. And after these things, I arose from the dead, [...] came out of [...] into me, [...] my eyes saw [...], they did not find anyone ...
... (lines 13-eop unrecoverable)
... greeted me [...]. They said to me, "Be strong, O Melchizedek, great High-priest of God Most High, for the archons, who are your enemies, made war; (but) you have prevailed over them, and they did not prevail over you, and you endured, and you destroyed your enemies. [...] of their [...] will rest in any [...] which is living (and) holy [...] those that exalted themselves against him in [...] flesh ...
... (lines 15-eop unrecoverable)
"... with offerings, working on that which is good, fasting with fasts. These revelations, do not reveal to anyone in the flesh, since they are incorporeal, unless it is revealed to you (to do so)."
When the brethren who belong to the generations of life had said these things, they were taken up to (the regions) above all the heavens. Amen.
(Selection made from James M. Robinson, ed., The Nag Hammadi Library, revised edition. Harper Collins, San Francisco, 1990).
Στο παραπάνω κείμενο είναι προφανές ότι παρουσιάζεται ο Μελχισεδέκ ως Χριστός, ζει, κηρύσσει, πεθαίνει και ανασταίνεται, σε μια γνωστική παραλλαγή της χριστιανικής μεσσιανικής διδασκαλίας. Ο Μελχισεδέκ είναι ο Υιός του Θεού, ο οποίος μιλάει για την επάνοδό του στην γη (μια μελχισεδεκική δευτέρα παρουσία), όπου με την βοήθεια των «θείων δυνάμεων» ( γνωστικών θεοτήτων ) θα φέρει την ειρήνη και ως ιερέας και βασιλιάς θα αποδίδει την δικαιοσύνη.
Αυτή η κοπτική γνωστική διήγηση δεν αποτελεί κάποια εκχριστιανισμένη γνωστική παράδοση, αλλά είναι μια γνωστική προσπάθεια να παρουσιαστή ένας γνωστικής έμπνευσης Μελχισεδέκ ως ένας χριστοειδής Μεσσίας. Είναι προφανές ότι πρόκειται για μια προσπάθεια γνωστικής εκλαΐκευσης και απόδοσης της ιστορίας του βίου του Χριστού, που έχει ως σκοπό τον προσηλυτισμό χριστιανών στην κατωτέρα γνωστική θεωρία. Είναι τόσο χονδροειδής η όλη εξιστόρηση που είναι ανάξια περαιτέρω έρευνας. Το δράμα των Γνωστικών είναι ότι ξεκίνησαν σαν φιλοσοφική κίνηση που συγκίνησε φιλοσόφους όπως ο Φίλων, αλλά στην πορεία έγινε αυτό που χαρακτηρίζει ο Παύλος ως βεβήλους και γραώδεις μύθους ( Α’ προς Τιμόθεον, Δ’, 7).
7. Επιλεγόμενα.
Η περί τον δίκαιο Μελχισεδέκ γραμματεία ξεκίνησε ως ολιγόλογη απλή διήγηση στην Παλαιά Διαθήκη, Γένεση 14, 18 – 20 και Ψαλμός ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4), όπου είναι και η αρχική περί το πρόσωπο αυτό διδασκαλία, είναι η quelle ( πηγή ) των διηγήσεων για τον Μελχισεδέκ. Στην συνέχεια αυτή η εικόνα πέρασε στους Εσσαίους αναλλοίωτη για να υποστεί στη συνέχεια απόκρυφες επιδράσεις από την διδασκαλία του Ενώχ. Οι επιδράσεις αυτές πέρασαν στην Καινή Διαθήκη μέσα από το κήρυγμα του Παύλου στην προς Εβραίους επιστολή του, χωρίς όμως να αλλοιώσουν την εικόνα του Μελχισεδέκ, ούτε και να διαστρέψουν την χριστιανική διδασκαλία. Όλες η επιδράσεις τις αρχικής διδασκαλίας για τον Μελχισεδέκ από την Παλαιά Διαθήκη μέχρι και την Καινή είναι αρμονικές μεταξύ τους και αξιόλογες. Εκεί που υπάρχει δυσαρμονία, διαστροφή και αγυρτεία είναι η πάνω σε αυτό το βιβλικό πρόσωπο η κοπτική γνωστική εκδοχή, όπως αυτή διατυπώνεται στα κείμενα του Nag Hammadi, μια θρησκειολογική οπτική τελείως που άφοβα μπορεί να χαρακτηριστεί ως μωρολογία που δεν τιμά την φιλοσοφία του Γνωστικισμού.
Rubens, Η συνάντηση του Αβραάμ με τον Μελχισεδέκ.
1. Εισαγωγικά.
Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται ο Μελχισεδέκ ως βασιλεύς της πόλεως Σαλήμ ( είναι η προδαυιδιδική ονομασία της Ιερουσαλήμ ) και συγχρόνως ως ιερεύς του Θεού του Υψίστου. Ο Μελχισεδέκ υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νικηφόρο εκστρατεία του κατά του βασιλιά των Ελαμιτών Χοδολλογομόρ και του προσέφερε «άρτον και οίνον», έλαβε δε παρά του Αβραάμ την δεκάτη από όλα τα λάφυρά του. Η γενεαλογία του Μελχισεδέκ μας είναι άγνωστη, θεωρείται ως τύπος του Μεσσίου, επειδή έχει τεθεί υπεράνω του Αβραάμ αφού έλαβε από αυτόν την δεκάτη των λαφύρων του. Σε ενίσχυση της θεωρίας αυτής έρχεται η φράση του ΡΘ’ (109) ψαλμού, που ομιλεί περί του μέλλοντος Μεσσίου: « Συ ει ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ».
Στην αρχαία εβραϊκή γλώσσα ο Μελχισεδέκ γράφεται מַלְכִּי־צֶדֶק (φωνηεντισμένα) και προφέρεται melech-i-tzédek, το οποίο σημαίνει : βασιλιάς μου είναι η δικαιοσύνη.
Είναι επόμενο όποιος φέρει ένα τέτοιο όνομα να θεωρείται και να είναι δίκαιος. Έτσι ο βασιλιάς της Σαλήμ έμεινε στην ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης γνωστός με τον χαρακτηρισμό «δίκαιος Μελχισεδέκ».
2. Η αναφορά της Παλαιάς διαθήκης στον Μελχισεδέκ.
Στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται αναφορά στον Μελχισεδέκ σε δύο σημεία, στην Γένεση ( 14, 18 – 20 ) και στον Ψαλμό ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4 κατά την παράλληλη έκδοση εβραϊκού και αγγλικού κειμένου της Jewish Publication Society's 1917).
2.1. Αναφορά της Γένέσης (14,18 – 20).
Στο εδάφιο της Γένεσης (14, 18 – 20) γίνεται λόγος για τον Μελχισεδέκ τον βασιλιά της πόλεως Σαλήμ και ιερέα του Θεού του Υψίστου ο οποίος υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ βασιλέως Ελάμ και αφού του προσέφερε άρτους και οίνο, τον ευλόγησε εις το όνομα του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη. Τότε ο Αβραάμ αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα του Μελχισεδέκ ως ιερέως του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, του προσέφερε το ένα δέκατο από όλα τα λάφυρα που είχε λάβει μετά την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ. Το σχετικό εδάφιο της Γένεσης στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο είναι το ακόλουθο:
יח וּמַלְכִּי-צֶדֶק מֶלֶךְ שָׁלֵם, הוֹצִיא לֶחֶם וָיָיִן; וְהוּא כֹהֵן, לְאֵל עֶלְיוֹן. 18
יט וַיְבָרְכֵהוּ, וַיֹּאמַר: בָּרוּךְ אַבְרָם לְאֵל עֶלְיוֹן, קֹנֵה שָׁמַיִם וָאָרֶץ. 19
כ וּבָרוּךְ אֵל עֶלְיוֹן, אֲשֶׁר-מִגֵּן צָרֶיךָ בְּיָדֶךָ; וַיִּתֶּן-לוֹ מַעֲשֵׂר, מִכֹּל. 20
Η κλασσική μετάφραση στα ελληνικά από τους Ο’ του παραπάνω κειμένου είναι η ακόλουθη:
18 καὶ Μελχισεδὲκ βασιλεὺς Σαλὴμ ἐξήνεγκεν ἄρτους καὶ οἶνον· ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου.
19 καὶ εὐλόγησε τὸν ῞Αβραμ καὶ εἶπεν· εὐλογημένος ῞Αβραμ τῷ Θεῷ τῷ ὑψίστῳ, ὃς ἔκτισε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν.
20 καὶ εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ ὕψιστος, ὃς παρέδωκε τοὺς ἐχθρούς σου ὑποχειρίους σοι. καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ῞Αβραμ δεκάτην ἀπὸ πάντων.
Η μετάφραση του ίδιου κειμένου στην αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Jewish Publication Society's του έτους 1917 είναι η ακόλουθη:
18 And Melchizedek king of Salem brought forth bread and wine; and he was priest of God the Most High.
19 And he blessed him, and said: 'Blessed be Abram of God Most High, Maker of heaven and earth;
20 and blessed be God the Most High, who hath delivered thine enemies into thy hand.' And he gave him a tenth of all.
2.2. Η αναφορά του Ψαλμού ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4 κατά την παράλληλη έκδοση εβραϊκού και αγγλικού κειμένου της Jewish Publication Society's – J P S- του έτους 1917) στον Μελχισεδέκ.
Ο 4ος στίχος του Ψαλμού ΡΘ’ (109ου) ή ΡΙ’ (110ου κατά την έκδοση J P S 1917) αναφέρεται στον μέλλοντα Μεσσία, για τον ποίο λέγει ότι θα είναι ιερεύς κατά την τάξη Μελχισεδέκ.
Το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο του χαρακτηριστικού αυτού στίχου για τον Μεσσία έχει ως εξής:
ד נִשְׁבַּע יְהוָה, וְלֹא יִנָּחֵם-- אַתָּה-כֹהֵן לְעוֹלָם; 4
עַל-דִּבְרָתִי, מַלְכִּי-צֶדֶק.
Η κλασσική μετάφραση των Ο’ του παραπάνω στίχου είναι η ακόλουθη:
4 ὤμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Τέλος, η μετάφραση του ίδιου κειμένου στην αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Jewish Publication Society's του έτους 1917 είναι η ακόλουθη:
4 The LORD hath sworn, and will not repent: «Thou art a priest for ever after the manner of Melchizedek.».
3. Η αναφορά των χειρογράφων της Νεκράς Θαλάσσης στον Μελχισεδέκ.
Στην θεολογική γραμματεία των χειρογράφων των που βρέθηκαν στα σπήλαια της κοινότητας των Εσσαίων στην έρημο του Κουμράν (Khirbet Qumran), στην Νεκρά Θάλασσα, έχουν δύο αναφορές στον Μελχισεδέκ. Η πρώτη αναφορά γίνεται στο χειρόγραφο 1Q Gen. Ap. και πρόκειται περί απόκρυφης εκδοχής της Γένεσης. Η δεύτερη αναφορά γίνεται στο χειρόγραφο 11Q Melch. (11Q13) και πρόκειται περί εσχατολογικού κειμένου.
3.1. Η αναφορά του χειρόγραφο 1Q Gen. Ap. στον Μελχισεδέκ.
Στο σπήλαιο υπ’ αριθμόν 1 (1Q) στην έρημο του Κουμράν ( Δυτική όχθη του Ιορδάνη προς την Νεκρά Θάλασσα ) έχει βρεθεί το χειρόγραφο 1QGen.Ap. Στο χειρόγραφο αυτό είναι καταγεγραμμένη μια απόκρυφης εκδοχής της Γένεσης ( Γεωργίου Στεφ. Γρατσέα, Στοιχεία εισαγωγής εις τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης, σελίδα 53, Αθήναι 1974). Το χειρόγραφο αυτό ανήκε αρχικά στον Σύρο μητροπολίτη Αθανάσιο Γεσούε Σαμουήλ και είναι γραμμένο στα αραμαϊκά. Στην στήλη ΧΧΙΙ (22) του χειρογράφου αυτού αναφέρονται τα γεγονότα του πολένου και της νίκης του Αββραάμ επί του Chedorlaomer, βασιλιά του Elam. Στους στίχους 14-17 της στήλης ΧΧΙΙ του 1Q Gen.Ap. γίνεται λόγος για την υποδοχή του Αβραάμ από τον Μελχισεδέκ. Το κείμενο της ελληνικής μετάφρασης των στίχων 14-17 έχει ως εξής: «Τότε ο Μελχισεδέκ βασιλιάς της Salem έφερε τροφή και πιόμα στον Αβραάμ και σε όλους τους άνδρες που ήταν μαζί του: τότε αυτός ήταν ο ιερέας του Υψίστου Θεού. Ευλόγησε τον Αβραάμ και είπε: Ευλογημένος να είναι ο Αβραάμ από τον Ύψιστο Θεό, Κύριο του ουρανού και της γης! Και ευλογημένος να είναι ο Ύψιστος Θεός που παρέδωσε αυτούς που σε μισούν στα χέρια σου! Και ο Αβραάμ του έδωκε τη δεκάτη από όλα τα υπάρχοντα του βασιλέα του Elam και των συμμάχων του ( Τα χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας, επιμέλεια Σ. Αγουρίδη – Γ. Γρατσέα, σελίδα 214, Κέντρο Βιβλικών Μελετών Άρτος Ζωής, Αθήνα 1988). Το κείμενο αυτό είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το σχετικό χωρίο της Παλαιάς Διαθήκης (Γένεσις, 14, 18-20) που είδαμε πιο πάνω.
3.2. Η αναφορά του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) στον Μελχισεδέκ.
Η Gnostic Society Library (www.gnosis.org ) αποδίδει στο σπήλαιο 11 (11Q) της ερήμου του Κουμράν την ύπαρξη του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) και δημοσιεύει στον ιστόχωρό της την αγγλική μετάφραση του εν λόγω χειρογράφου. Ο κατάλογος των χειρογράφων της Νεκρής Θάλασσας που παραθέτει ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών αείμνηστος Γεώργιος Στ. Γρατσέας στο σύγγραμμά του «Στοιχεία εισαγωγής εις τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης» (Αθήναι 1974) δεν αναφέρει την ύπαρξη του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) ( όπου παραπάνω, σελίδες 62-63). Ενδεχομένως την εποχή που γράφτηκε το σύγγραμμα αυτό να μην είχε έρθει σε γνώση της επιστημονικής κοινότητας η ύπαρξη του χειρογράφου. Ίσως να βρισκόταν στην κατοχή κάποιων Βεδουΐνων της περιοχής, οι οποίοι το έθεσαν αργότερα σε κυκλοφορία. Ο γράφων, πάντως, διατηρεί μια επιφυλακτικότητα σχετικά με την γνησιότητα του κειμένου, το οποίο καταχωρεί αυτούσιο όπως αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ιστοχώρου της Gnostic Society Library (http://www.gnosis.org/library/commelc.htm)
Το σχετικό κείμενο έχει ως ακολούθως:
THE GNOSTIC SOCIETY LIBRARY.
DEAD SEA SCROLLS TEXTS.
The Coming of Melchizedek.
11Q13
Col.2
(...) And concerning what Scripture says, "In this year of Jubilee you shall return, everyone f you, to your property" (Lev. 25;13) And what is also written; "And this is the manner of the remission; every creditor shall remit the claim that is held against a neighbor, not exacting it of a neighbor who is a member of the community, because God's remission has been proclaimed" (Deut.15;2) the interpretation is that it applies to the Last Days and concerns the captives, just as Isaiah said: "To proclaim the Jubilee to the captives" (Isa. 61;1) (...) just as (...) and from the inheritance of Melchizedek, for (... Melchizedek) , who will return them to what is rightfully theirs. He will proclaim to them the Jubilee, thereby releasing them from the debt of all their sins. He shall proclaim this decree in the first week of the jubilee period that follows nine jubilee periods.
Then the "Day of Atonement" shall follow after the tenth jubilee period, when he shall atone for all the Sons of Light, and the people who are predestined to Melchizedek. (...) upon them (...) For this is the time decreed for the "Year of Melchizedek`s favor", and by his might he will judge God's holy ones and so establish a righteous kingdom, as it is written about him in the Songs of David ; "A godlike being has taken his place in the council of God; in the midst of divine beings he holds judgement"
(Ps. 82;1). Scripture also says about him ; "Over it take your seat in the highest heaven; A divine being will judge the peoples" (Ps. 7;7-8) Concerning what scripture says; "How long will you judge unjustly, and show partiality with the wicked? Selah" (Ps. 82;2) ,the interpretation applies to Belial and the spirits predestined to him, because all of them have rebelled, turning from God's precepts and so becoming utterly wicked. Therefore Melchizedek will thoroughly prosecute the vengeance required by God's statutes. Also, he will deliver all the captives from the power of Belial, and from the power of all the spirits destined to him. Allied with him will be all the "righteous divine beings"(Isa. 61;3).
(The ...) is that whi(ch ...all) the divine beings. The visitation is the Day of Salvation that He has decreed through Isaiah the prophet concerning all the captives, inasmuch as Scripture says, "How beautiful upon the mountains are the feet of the messenger who announces peace, who brings good news, who announces salvation, who says to Zion "Your divine being reigns"." (Isa. 52;7) This scriptures interpretation : "the mountains" are the prophets, they who were sent to proclaim God's truth and to prophesy to all Israel. "The messengers" is the Anointed of the spirit, of whom Daniel spoke; "After the sixty-two weeks, an Anointed shall be cut off" (Dan. 9;26) The "messenger who brings good news, who announces Salvation" is the one of whom it is written; "to proclaim the year of the LORD`s favor, the day of the vengeance of our God; to comfort all who mourn" (Isa. 61;2)
This scripture's interpretation: he is to instruct them about all the periods of history for eternity (... and in the statutes) of the truth. (...) (.... dominion) that passes from Belial and returns to the Sons of Light (....) (...) by the judgment of God, just as t is written concerning him; "who says to Zion "Your divine being reigns" (Isa. 52;7) "Zion" is the congregation of all the sons of righteousness, who uphold the covenant and turn from walking in the way of the people. "Your divine being" is Melchizedek, who will deliver them from the power of Belial. Concerning what scripture says, "Then you shall have the trumpet sounded loud; in the seventh month . . . " (Lev. 25;9).
Το χειρόγραφο11Q13 (11QMelch) είναι ένα σπάραγμα, σώζεται μόνο η δεύτερη στήλη του κειμένου, το οποίο χρονολογείται κατά το τέλος του 2ου με αρχή του 1ου π. Χ. αιώνα. Είναι ένα εσχατολογικό κείμενο, σύμφωνα με το οποίο η έλευση του Μελχισεδέκ θα εξαγγείλει την ημέρα της «Εξιλέωσης» και θα εξιλεώσει όσους είναι προκαθορισμένοι για να εξιλεωθούν και θα κρίνει όλους τους λαούς (Wise, Abegg, Cook (1996). The Dead Sea Scrolls: a New Translation). Εδώ έχουμε μια εσχατολογία μιας προκαθορισμένης εξιλέωσης, που ο γράφων την θεωρεί, αν ισχύει, ως ψόγο για την ηθική του Θεού, οποίος προκαθορίζει, άραγε με ποια κριτήρια, την εξιλέωση του ενός και την μη εξιλέωση του άλλου. Βεβαίως σε όσους αποδέχονται την δογματική αυτή δεν έχει κύρος η διδασκαλία του Χριστού, ο οποίος δίδαξε αργότερα από την συγγραφή του χειρογράφου 11Q13 (11QMelch), αλλά και για την βιβλική διδασκαλία ο προκαθορισμός όσων θα μετάσχουν στην εξιλέωση είναι σκάνδαλο. Δεν μιλάμε για πρόγνωση, αλλά για προκαθορισμό. Ευθείς εξ αρχής κάποια ανθρώπινα πλάσματα είναι προκαθορισμένο να μην εξιλεωθούν, δηλαδή να μην τους συγχωρηθούν οι αμαρτίες που σαν άνθρωποι διέπραξαν, έστω και αν μετανόησαν, έστω και αν επανόρθωσαν! Για αυτόν που συνέταξε το κείμενο του χειρογράφου11Q13 (11QMelch), αν αυτό είναι γνήσιο, τον κύριο ρόλο στο θέμα της εξιλέωσης δεν τον παίζει η ελευθέρα βούληση, αλλά ο προκαθορισμός. Δηλαδή το Υπέρτατο Ον κατά την δημιουργία άλλους έπλασε προς εξιλέωση και άλλους όχι.
Το κείμενο του χειρογράφου11Q13 (11QMelch), όπως αυτό παρουσιάζεται από την Gnostic Society Library είναι μια συρραφή βιβλικών χωρίων από το Λευιτικό, το Δευτερονόμιο, τον Ησαΐα και τον Δανιήλ. Αν είναι το κείμενο αυτό γνήσιο, θα πρέπει να ερευνηθεί η θρησκευτική κοινότητα που το αποδεχόταν ως θεόπνευστο, επειδή αυτή δεν θα μπορούσε να είναι η εσσαϊκή, όπως την γνωρίζουμε.
4.Αναφορά του 2ου βιβλίου του Ενώχ στον Μελχισεδέκ.
Κατά τον 1ο μ. Χ. αιώνα εμφανίστηκε στην απόκρυφη γραμματεία ένα κείμενο που αναφέρεται στον βιβλικό Ενώχ και τα όσα του αποκαλύφθηκαν από τον Θεό και τους Αγγέλους. Το κείμενο αυτό αποκαλείται «Βιβλίο του Ενώχ» ή απλά «Ενώχ». Σήμερα το κείμενο του Ενώχ σώζεται στα ελληνικά μόνο κατά τα 38 κεφάλαια αυτού, ενώ στην πλήρη μορφή του σώζεται στην αιθιοπική γλώσσα και στην σλαβονική. Το αιθιοπικό κείμενο του Ενώχ καλείται «Ενώχ Α’» και το σλαβονικό κείμενο «Ενώχ Β’». Ο Ενώχ Α’ και ο Ενώχ Β’ είναι παραλλαγές του ελληνικού κειμένου, που χρονολογείται από τον 1ο αιώνα μ. Χ., αλλά μεταξύ τους έχουν πολλές διαφορές ( Περί του κειμένου του Ενώχ δες: Harry Alan Hahne (2006). Corruption and Redemption of Creation: the Natural World in Romans 8.19-22. Jewish Apocalyptic Literature, σελ.. 83. Γρηγορίου Κατσαρέα, Βιβλίον του Ενώχ, εισαγωγή, σελίδες 7-63, Εκδόσεις Σπανός, Αθήναι, Σάββα Χρ. Αγουρίδου, Τα απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης, τόμος Β’, σελίδες 443 – 448, Αθήναι 1985).
Το σλαβονικό κείμενο του Ενώχ , ο Ενώχ Β’ ή «Βιβλίο των μυστικών του Ενώχ» στα κεφάλαια 71 και 72 μας παρουσιάζει μια διήγηση περί του Μελχισεδέκ λίαν ενδιαφέρουσα. Κατά την διήγηση αυτή ο Μελχισεδέκ ήταν γιος της Σοπανείμ, συζύγου του Νηρ, που ήταν ιερέας και αδελφός του Νώε. Η Σοπανείμ ήταν μεγάλη στην ηλικία και στείρα αλλά συνέλαβε κατά τις τελευταίες μέρες της ζωής της με την επέμβαση του Θεού ένα παιδί, το οποίο γεννήθηκε μετά τον θάνατό της και αφού ντύθηκε άρχισε να δοξολογεί τον Θεό. Το παιδί αυτό ήταν ο ιερέας Μελχισεδέκ, απάτωρ εκ πατρός και αμήτωρ εκ μητρός, αφού γεννήθηκε μόνος του και εξήλθε από το σώμα της μητέρας του ενώ αυτή ήταν ήδη νεκρή. Ο Θεός αποκάλυψε στον Νηρ την θεία προέλευση της γέννησης του Μελχισεδέκ και τον ενημέρωσε ότι το παιδί αυτό θα μεταφερθεί στον κήπο της Εδέμ με την βοήθεια του αρχιστρατήγου Μιχαήλ ( κάποιοι κώδικες αναφέρουν τον Γαβριήλ). Έτσι ο Μελχισεδέκ είναι ο μόνος άνθρωπος που σώθηκε από τον κατακλυσμό χωρίς να έχει εισέλθει στην κιβωτό του Νώε. Η τελική αποκάλυψη του Θεού είναι ότι ο Μελχισεδέκ θα είναι ο κορυφαίος 12 ιερέων και κάποτε θα έλθει στον κόσμο ένας άλλος ιερέας, ο οποίος θα είναι και αυτός επικεφαλής 12 ιερέων , θα είναι ο μέγας αρχιερέας, ο Λόγος και η Δύναμη του Θεού (Η μετάφραση στα ελληνικά των κεφαλαίων 71 -72 του Ενώχ Β’ ή Σλαβονικού Ενώχ δημοσιεύεται από τον Σάββα Χρ. Αγουρίδη στο βιβλίο: Τα απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης, τόμος Β’, σελίδες 470 – 475, Αθήναι 1985). Προς διευκόλυνση των αναγνωστών της παρούσας μελέτης παρατίθεται στην συνέχεια μια on line αγγλική μετάφραση των κεφαλαίων 71 και 72 του Ενώχ Β’:
71
Behold, the wife of Nir, whose name was Sopanim, being sterile and never having at any time given birth to a child by Nir -
Sopanim was in the time of her old age and in the day of her death. She conceived in her womb, but Nir the priest had not slept with her. From the day that that The Lord had appointed him to conduct the liturgy in front of the face of the people.
When Sopanim saw her pregnancy, she was ashamed and embarrassed, and she hid herself during all the days until she gave birth. Not one of the people knew about it. When 282 days had been completed, and the day of birth had begun to approach, Nir remembered his wife, he called her to himself in his house, so that he might converse with her.
Sopanim came to Nir, her husband; and, behold, she was pregnant, and the day appointed for giving birth was drawing near. Nir saw her and became very ashamed. He said to her, "What is this that you have done, O wife? Why have you disgraced me in front of the face of these people? Now, depart from me and go where you began the disgrace of your womb, so that I might not defile my hand on account of you, and sin in front of The Face of The Lord."
Sopanim spoke to her husband, Nir, saying, "O my lord! Behold, it is the time of my old age, the day of my death has arrived. I do not understand how my menopause and the barrenness of my womb have been reversed." . Nir did not believe his wife, and for the second time he said to her, "Depart from me, or else I might assault you, and commit a sin in front of the face of The Lord."
And it came to pass, when Nir had spoken to his wife, Sopanim, that Sopanim fell down at Nir's feet and died. Nir was extremely distressed and said in his heart, "Could this have happened because of my word? And now, merciful is The Eternal Lord, because my hand was not upon her."
The archangel Gabriel appeared to Nir, and said to him, "Do not think that your wife Sopanim has died because of your error, but this child, which is to be born of her is a righteous fruit, and one whom I shall receive into paradise, so that you will not be the father of a gift of God."
Nir hurried and shut the door of his house. He went to Noah, his brother, and he reported to him everything that had happened in connection with his wife. Noah hurried to the room of his brother. The appearance of his brother's wife was in death and her womb was at the time of giving birth.
Noah said to Nir, "Don't let yourself be sorrowful, Nir, my brother! For The Lord today has covered up our scandal, in that nobody from the people knows this. Now let us go quickly and bury her, and The Lord will cover up the scandal of our shame." They placed Sopanim on the bed, wrapped her around with black garments, and shut the door. They dug a grave in secret.
When they had gone out toward the grave, a child came out from the dead Sopanim and sat on the bed at her side. Noah and Nir came in to bury Sopanim and they saw the child sitting beside the dead Sopanim, wiping his clothing. Noah and Nir were very terrified with a great fear, because the child was fully developed physically, he spoke with his lips and blessed The Lord.
Noah and Nir looked at him closely, saying, "This is from The Lord, my brother." And behold the badge of priesthood was on his chest, and it was glorious in appearance. Noah said to Nir, "Behold, God is renewing the priesthood from blood related to us, just as He pleases.."
Noah and Nir hurried and washed the child, they dressed him in the garments of the priesthood, and they gave him bread to eat and he ate it. And they called him Melchizedek .
Noah and Nir lifted up the body of Sopanim, divested her of the black garments, and washed her. They clothed her in exceptionally bright garments and built a grave for her. Noah, Nir, and Melchizedek came and they buried her publicly. Noah said to his brother Nir, "Look after this child in secret until the time, because people will become treacherous in all the earth, they will begin to turn away from God, and having become totally ignorant, and in some way when they see him, they will put him to death."
Then Noah went away to his own place, and behold, great lawlessness began to become abundant over all the earth in the days of Nir. And Nir began to worry excessively about the child saying, "What will I do with him?" And stretching out his hands toward heaven, Nir called out to The Lord, saying, "How miserable it is for me, Eternal Lord, that all lawlessness has begun to become abundant over all the earth in my days! And I realize how much nearer our end is, on account of the lawlessness of the people. And now, Lord, what is the vision about this child, and what is his destiny, or what will I do for him, so that he too will not be joined with us in this destruction?"
The Lord heeded Nir and appeared to him in a night vision. And He said to him, "Behold already, Nir, the great lawlessness which has come about on the earth, which I shall not tolerate anymore. Behold, I plan not to send down a great destruction onto the earth. But, concerning the child, do not worry, Nir; because I, in a short while, will send My archangel Gabriel. And he will take the child and put him in the paradise of Edem.
He will not perish along with those who must perish. As I have revealed it, Melchizedek will be My priest to all holy priests, I will sanctify him and I will establish him so that he will be the head of the priests of the future."
Nir arose from his sleep and blessed The Lord, Who had appeared to him saying:
Blessed be The Lord, The God of my fathers,
Who has not condemned my priesthood
and the priesthood of my fathers,
because by His Word, He has created a great priest
in the womb of Sopanim, my wife.
For I have no descendants.
So let this child take the place of my descendants and become as my
own son, and You will count him in the number of your servants."
"Therefore honor him together with your servants and great priests and me your servant, Nir. And behold, Melchizedek will be the head of priests in another generation. I know that great confusion has come and in confusion this generation will come to an end, and everyone will perish, except that Noah, my brother, will be preserved for procreation. From his tribe, there will arise numerous people, and Melchizedek will become the head of priests reigning over a royal people who serve You, O Lord."
72
It happened when the child had completed 40 days in Nir's tent, The Lord said to the archangel Gabriel, "Go down onto the earth to Nir the priest, and take the child Melchizedek, who is with him. Place him in the paradise of Edem for preservation. For the time is already approaching, and I will pour out all the water onto the earth, and everything that is on the earth will perish. And I will raise it up again, and Melchizedek will be the head of the priests in that generation." And Gabriel hurried, and came flying down when it was night, and Nir was sleeping on his bed that night. Gabriel appeared to him and said to him, "Thus says The Lord: 'Nir! Restore the child to me whom I entrusted to you.' "
Nir did not realize who was speaking to him and his heart was confused. And he said, "When the people find out about the child, then they will seize him and kill him, because the heart of these people are deceitful in front of The Face of The Lord." And he answered Gabriel and said, "The child is not with me, and I don't know who is speaking to me."
Gabriel answered him, "Do not be frightened, Nir! I am the archangel Gabriel. The Lord sent me and behold, I shall take your child today. I will go with him and I will place him in the paradise of Edem."
Nir remembered the first dream and believed it. He answered Gabriel, "Blessed be The Lord, who has sent you to me today! Now bless your servant Nir! Take the child and do to him all that has been said to you." And Gabriel took the child, Melchizedek on the same nught on his wings, and he placed him in the paradise of Edem. Nir got up in the morning, and he went into his tent and did not find the child. There was great joy and grief for Nir because had the child in place of a son.
( http://www.ueberallesforum.com/booksonemustread.html )
5. Η αναφορά της Καινής Διαθήκης στον Μελχισεδέκ.
Η αναφορά της Καινής διαθήκης περί του Μελχισεδέκ γίνεται μόνον στην προς Εβραίους επιστολή του αποστόλου Παύλου. Η αναφορά του αποστόλου Παύλου στον Μελχισεδέκ γίνεται 9 φορές μέσα στην προς Εβραίους Επιστολή και το κείμενο έχει ως εξής:
Στο κεφάλαιο Ε’ δύο φορές:
Α) 4 καὶ οὐχ ἑαυτῷ τις λαμβάνει τὴν τιμήν, ἀλλὰ καλούμενος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καθάπερ καὶ ᾿Ααρών. 5 οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς οὐχ ἑαυτὸν ἐδόξασε γενηθῆναι ἀρχιερέα, ἀλλ' ὁ λαλήσας πρὸς αὐτόν· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε·
6 καθὼς καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Β) 10 προσαγορευθεὶς ( ο Χριστός) ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀρχιερεὺς κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Στο κεφάλαιο ΣΤ’ μία φορά:
20 ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθεν ᾿Ιησοῦς, κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἀρχιερεὺς γενόμενος εἰς τὸν αἰῶνα.
Στο κεφάλαιο Ζ’ έξι φορές (από τον στίχο 1 μέχρι και τον στίχο 25):
Ζ´\ΟΥΤΟΣ γὰρ ὁ Μελχισεδέκ, βασιλεὺς Σαλήμ, ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου, ὁ συναντήσας ᾿Αβραὰμ ὑποστρέφοντι ἀπὸ τῆς κοπῆς τῶν βασιλέων καὶ εὐλογήσας αὐτόν, 2 ᾧ καὶ δεκάτην ἀπὸ πάντων ἐμέρισεν ᾿Αβραάμ, πρῶτον μὲν ἑρμηνευόμενος βασιλεὺς δικαιοσύνης, ἔπειτα δὲ καὶ βασιλεὺς Σαλήμ, ὅ ἐστι βασιλεὺς εἰρήνης, 3 ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, ἀφωμοιωμένος δὲ τῷ υἱῷ τοῦ Θεοῦ, μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκές. 4 Θεωρεῖτε δὲ πηλίκος οὗτος, ᾧ καὶ δεκάτην ᾿Αβραὰμ ἔδωκεν ἐκ τῶν ἀκροθινίων ὁ πατριάρχης. 5 καὶ οἱ μὲν ἐκ τῶν υἱῶν Λευῒ τὴν ἱερατείαν λαμβάνοντες ἐντολὴν ἔχουσιν ἀποδεκατοῦν τὸν λαὸν κατὰ τὸν νόμον, τοῦτ' ἔστι τοὺς ἀδελφοὺς αὐτῶν, καίπερ ἐξεληλυθότας ἐκ τῆς ὀσφύος ᾿Αβραάμ· 6 ὁ δὲ μὴ γενεαλογούμενος ἐξ αὐτῶν δεδεκάτωκε τὸν ᾿Αβραάμ, καὶ τὸν ἔχοντα τὰς ἐπαγγελίας εὐλόγηκε. 7 χωρὶς δὲ πάσης ἀντιλογίας τὸ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται. 8 καὶ ὧδε μὲν δεκάτας ἀποθνήσκοντες ἄνθρωποι λαμβάνουσιν, ἐκεῖ δὲ μαρτυρούμενος ὅτι ζῇ. 9 καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν, διὰ ᾿Αβραὰμ καὶ Λευῒ ὁ δεκάτας λαμβάνων δεδεκάτωται· 10 ἔτι γὰρ ἐν τῇ ὀσφύϊ τοῦ πατρὸς ἦν ὅτε συνήντησεν αὐτῷ ὁ Μελχισεδέκ. 11 Εἰ μὲν οὖν τελείωσις διὰ τῆς Λευϊτικῆς ἱερωσύνης ἦν· ὁ λαὸς γὰρ ἐπ' αὐτῇ νενομοθέτητο· τίς ἔτι χρεία κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἕτερον ἀνίστασθαι ἱερέα καὶ οὐ κατὰ τὴν τάξιν ᾿Ααρὼν λέγεσθαι; 12 μετατιθεμένης γὰρ τῆς ἱερωσύνης ἐξ ἀνάγκης καὶ νόμου μετάθεσις γίνεται. 13 ἐφ' ὃν γὰρ λέγεται ταῦτα, φυλῆς ἑτέρας μετέσχηκεν, ἀφ' ἧς οὐδεὶς προσέσχηκε τῷ θυσιαστηρίῳ. 14 πρόδηλον γὰρ ὅτι ἐξ ᾿Ιούδα ἀνατέταλκεν ὁ Κύριος ἡμῶν, εἰς ἣν φυλὴν οὐδὲν περὶ ἱερωσύνης Μωϋσῆς ἐλάλησε. 15 Καὶ περισσότερον ἔτι κατάδηλόν ἐστιν, εἰ κατὰ τὴν ὁμοιότητα Μελχισεδὲκ ἀνίσταται ἱερεὺς ἕτερος, 16 ὃς οὐ κατὰ νόμον ἐντολῆς σαρκικῆς γέγονεν, ἀλλὰ κατὰ δύναμιν ζωῆς ἀκαταλύτου· 17 μαρτυρεῖ γὰρ ὅτι σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
18 ἀθέτησις μὲν γὰρ γίνεται προαγούσης ἐντολῆς διὰ τὸ αὐτῆς ἀσθενὲς καὶ ἀνωφελές· 19 οὐδὲν γὰρ ἐτελείωσεν ὁ νόμος, ἐπεισαγωγὴ δὲ κρείττονος ἐλπίδος, δι' ἧς ἐγγίζομεν τῷ Θεῷ. 20 καὶ καθ' ὅσον οὐ χωρὶς ὁρκωμοσίας· οἱ μὲν γὰρ χωρὶς ὁρκωμοσίας εἰσὶν ἱερεῖς γεγονότες, 21 ὁ δὲ μετὰ ὁρκωμοσίας διὰ τοῦ λέγοντος πρὸς αὐτόν· ὤμοσε Κύριος, καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ· 22 κατὰ τοσοῦτον κρείττονος διαθήκης γέγονεν ἔγγυος ᾿Ιησοῦς. 23 Καὶ οἱ μὲν πλείονές εἰσι γεγονότες ἱερεῖς διὰ τὸ θανάτῳ κωλύεσθαι παραμένειν· 24 ὁ δὲ διὰ τὸ μένειν αὐτὸν εἰς τὸν αἰῶνα ἀπαράβατον ἔχει τὴν ἱερωσύνην· 25 ὅθεν καὶ σῴζειν εἰς τὸ παντελὲς δύναται τοὺς προσερχομένους δι' αὐτοῦ τῷ Θεῷ, πάντοτε ζῶν εἰς τὸ ἐντυγχάνειν ὑπὲρ αὐτῶν.
Επειδή το τμήμα αυτό των στίχων 1 -15 του Ζ’ κεφαλαίου της προς Εβραίους Επιστολής του αποστόλου Παύλου θα τύχει περαιτέρω μελέτης στην συνέχεια, παραθέτουμε και την νεοελληνική μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα, η οποία έχει, σε ατονικό κείμενο, ως ακολούθως:
1Διοτι ουτος ο Μελχισεδεκ, βασιλευς Σαλημ, ιερευς του Θεου του Υψιστου, οστις συνηντησε τον Αβρααμ επιστρεφοντα απο της καταστροφης των βασιλεων και ηυλογησεν αυτον, 2εις ον ο Αβρααμ εχωρισε και δεκατον απο παντων των λαφυρων, οστις πρωτον μεν ερμηνευεται βασιλευς δικαιοσυνης, επειτα δε βασιλευς Σαλημ, το οποιον ειναι βασιλευς ειρηνης, 3απατωρ, αμητωρ, αγενεαλογητος, μη εχων μητε αρχην ημερων μητε τελος ζωης, αλλ' αφωμοιωμενος με τον Υιον του Θεου, μενει ιερευς παντοτε. 4Στοχασθητε δε ποσον μεγας ητο ουτος, εις ον ο Αβρααμ ο πατριαρχης εδωκε και δεκατον εκ των λαφυρων. 5Και οσοι μεν εκ των υιων του Λευι λαμβανουσι την ιερατειαν, εχουσιν εντολην να αποδεκατονωσι τον λαον κατα τον νομον, τουτεστι τους αδελφους αυτων, καιτοι εξελθοντας εκ της οσφυος του Αβρααμ· 6εκεινος δε οστις δεν εγενεαλογειτο εξ αυτων, εδεκατωσε τον Αβρααμ, και ηυλογησε τον εχοντα τας επαγγελιας· 7χωρις δε τινος αντιλογιας το μικροτερον ευλογειται υπο του μεγαλητερου. 8Και εδω μεν θνητοι ανθρωποι λαμβανουσι δεκατα, εκει δε λαμβανει ο μαρτυρουμενος οτι ζη. 9Και δια να ειπω ουτω, δια του Αβρααμ και ο Λευι, οστις ελαμβανε δεκατα, απεδεκατωθη. 10Διοτι εν τη οσφυι του πατρος αυτου ητο ετι, οτε συνηντησεν αυτον ο Μελχισεδεκ. 11Εαν λοιπον η τελειοτης υπηρχε δια Λευιτικης ιερωσυνης· διοτι ο λαος επ' αυτης ελαβε τον νομον· τις χρεια πλεον να εγερθη αλλος ιερευς κατα την ταξιν Μελχισεδεχ, και ουχι να λεγηται κατα την ταξιν Ααρων; 12Διοτι μετατιθεμενης της ιερωσυνης, εξ αναγκης και νομου μεταθεσις γινεται. 13Επειδη εκεινος, περι του οποιου λεγονται ταυτα, αλλης φυλης μετειχεν, εξ ης ουδεις επλησιασεν εις το θυσιαστηριον. 14Επειδη ειναι προδηλον οτι εξ Ιουδα ανετειλεν ο Κυριος ημων, εις την οποιαν φυλην ο Μωυσης ουδεν περι ιερωσυνης ελαλησε. 15Και περισσοτερον ετι καταδηλον ειναι, διοτι κατα την ομοιοτητα του Μελχισεδεκ εγειρεται αλλος ιερευς, 16οστις δεν εγεινε κατα νομον σαρκικης εντολης αλλα κατα δυναμιν ζωης ατελευτητου· 17διοτι μαρτυρει λεγων οτι Συ εισαι ιερευς εις τον αιωνα κατα την ταξιν Μελχισεδεκ. 18Διοτι αθετησις μεν γινεται της προηγουμενης εντολης δια το ασθενες και ανωφελες αυτης· 19επειδη ο νομος ουδεν εφερεν εις το τελειον, εγεινε δε επεισαγωγη ελπιδος καλητερας, δια της οποιας πλησιαζομεν εις τον Θεον. 20Και καθ' οσον δεν εγεινεν ιερευς χωρις ορκωμοσιας· 21διοτι εκεινοι εγειναν ιερεις χωρις ορκωμοσιας, ουτος δε μετα ορκωμοσιας δια του λεγοντος προς αυτον· Ωμοσε Κυριος, και δεν θελει μεταμεληθη· Συ εισαι ιερευς εις τον αιωνα κατα την ταξιν Μελχισεδεκ· 22κατα τοσουτον ανωτερας διαθηκης εγγυητης εγεινεν ο Ιησους. 23Και εκεινοι μεν εγειναν πολλοι ιερεις, επειδη ημποδιζοντο υπο του θανατου να παραμενωσιν· 24εκεινος ομως, επειδη μενει εις τον αιωνα, εχει αμεταθετον την ιερωσυνην· 25οθεν δυναται και να σωζη εντελως τους προσερχομενους εις τον Θεον δι' αυτου, ζων παντοτε δια να μεσιτευση υπερ αυτων.
Στην προς Εβραίους επιστολή του αποστόλου Παύλου, όσον αφορά τον Χριστό, διδάσκεται από τον Παύλο ότι Αυτός, ως Μεσσίας, είναι ιερεύς κατά την τάξη Μελχισεδέκ, όπως αναφέρει και ο μεσσιανικός ψαλμός 109(110) στον 40 στίχο του: ὤμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Όταν όμως ο Παύλος πηγαίνει να εξηγήσει, τι είναι αυτός ο Μελχισεδέκ, τότε έχουμε την μεγάλη έκπληξη. Ο μέγας και πολύς Παύλος μας λέγει περί του Μελχισεδέκ:
3 ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, ἀφωμοιωμένος δὲ τῷ υἱῷ τοῦ Θεοῦ, μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκές. (Προς Εβραίους, Ζ’, 3).
Προς πλήρη κατανόηση του χαρακτηρισμού αυτού του Παύλου για τον Μελχισεδέκ παραθέτουμε και την μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα στον στίχο αυτόν:
3απατωρ, αμητωρ, αγενεαλογητος, μη εχων μητε αρχην ημερων μητε τελος ζωης, αλλ' αφωμοιωμενος με τον Υιον του Θεου, μενει ιερευς παντοτε (Προς Εβραίους, Ζ’, 3. Μετάφραση Ν. Βάμβα).
Η δογματική του στίχου ότι ο Μελχισεδέκ ήταν «απάτωρ» και «αμήτωρ», «αγενεαλόγητος» και ότι «μένει ιερεύς πάντοτε» μας φέρνει στο νου την διδασκαλεία του Ενώχ Β’ (Σλαβονικός Ενώχ), την οποία είδαμε προηγουμένως. Ο Παύλος, λοιπόν, διδάσκει περί Μελχισεδέκ ό,τι αναφέρεται περί αυτού στον Ενώχ Β’. Το σλαβονικό απόκρυφο του Ενώχ, φυσική σε κάποια προγενέστερη εβραϊκή ή ελληνική μορφή που ήταν σε χρήση κατά τον 1ο αιώνα μ. Χ., είναι η δογματική πηγή περί Μελχισεδέκ για τον Παύλο. Ίσως κατά την εποχή του Παύλου υπήρχε κάποια εσωτερική χριστιανική διδασκαλεία την οποία, προφανώς, είχε θεμελιώσει ο ίδιος ο Ιησούς ο τέκτων (Κατά Μάρκον, 6,3), ο υιός Ιωσήφ του τέκτονος (Κατά Ματθαίον, 13, 55), η οποία περιλάμβανε και κάποια απόκρυφο διδασκαλεία του Ναού, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί κατά την εποχή του Ναού του Ηρώδη, εν των τεκτόνων του οποίου ήταν και ο Ιωσήφ, αλλά και ο ίδιος ο Ιησούς. Είναι χαρακτηριστικό το ότι τέκτονα τα ευαγγέλια αποκαλούν μόνο τον Ιησού και όχι τα άλλα αγόρια του Ιωσήφ (Μάρκος και Ματθαίος όπου παραπάνω). Ο όρος «τέκτων» στα εβραϊκά αποδίδεται με την λέξη «ναγγάρ», που σημαίνει τον ειδήμονα και όχι τον οικοδόμο, όπως η λέξη «τέκτων» στα ελληνικά, ούτε τον ξυλουργό, όπως μεταφράζουν τον τέκτονα στα αγγλικά (carpenter) ( δες μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου, θα μπορούσαν να μετέφραζαν mason, που σημαίνει τέκτων, αλλά δεν το έκαναν). Αυτή , λοιπόν, την εσωτερική τεκτονική παράδοση του Ναού του Ηρώδη πιθανότατα δίδαξε ο Χριστός και ψήγμα αυτής της διδασκαλίας μας διέσωσε ο Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή του. Η τεκτονική διδασκαλία των επαγγελματιών τεκτόνων του πλέον προσφάτου Ναού, του Ναού του Ηρώδη πέρασε μέσω των αποκρυφιστών στο Βυζάντιο, όπου αναμείχθηκε με χαλδαϊκές και ζωροαστρικές. Αυτή η διδασκαλία μέσω των σταυροφόρων εξαπλώθηκε στη Δύση και απετέλεσε το υπόβαθρο του Τεκτονισμού, ο οποίος όμως εξετράπη από την αρχική του μορφή από τις αυθαίρετες επεμβάσεις του σοφού, κατά τα άλλα, διδασκάλου Jean Theophile Desaguliers, ο οποίος μετέτρεψε κατά το δοκούν την τεκτονική παράδοση του Ναού του Ηρώδου, που ήταν συνέχεια της παράδοσης του Ναού του Ζοροβάβελ, που μετά την βαβυλώνια αιχμαλωσία, συνέχισε την παράδοση του Ναού του Σολομώντος, την παράδοση του αρχέγονου απλού επαγγελματικού και συμβολικού τεκτονισμού. Μια παράδοση που διέκοψε η επέμβαση του εμπειρικού και νευτώνειου Desaguliers.
Μια παράδοση που σήμερα έχει ανάγκη ο κόσμος να επανεύρει και που δύναται να επανεύρει, αν το θελήσει να ψάξει προς την σωστή κατεύθυνση υπό την καθοδήγηση και την έμπνευση του Θείου Φωτός.
6. Η αναφορά των κοπτικών γνωστικών χειρογράφων του Nag Hammadi στον Μελχισεδέκ.
Τα κείμενα του κοπτικού χριστιανικού γνωστικισμού που βρέθηκαν στην περιοχή του Nag Hammadi της Αιγύπτου κάνουν λόγο για τον Μελχισεδέκ σε ένα αρκετά φθαρμένο κώδικα, ο οποίος έχει εκδοθεί στην μεταφρασμένη στα αγγλικά συλλογή των απάντων των κοπτικών γνωστικών κειμένων του Nag Hammadi (James M. Robinson, The Nag Hammadi Library, Harper Collins, 1988. Marvin Meyer and James M. Robinson, Nag Hammadi Scriptures, The International Edition. Harper One, 2007). Η κοπτική γνωστική συλλογή των κειμένων του Nag Hammadi εκτίνεται σε 13 κώδικές. Ο 9ος κώδικας αυτής της συλλογής περιλαμβάνει τρία κείμενα με τους ακόλουθους τίτλους (σε αγγλική μετάφραση): Melchizedek, The thought of Norea, The testimony of truth. Το κείμενο το σχετικό με τον Μελχισεδέκ είναι το ακόλουθο (στα αγγλικά):
THE GNOSTIC SOCIETY LIBRARY
The Nag Hammadi Library
Melchizedek
Translated by Søren Giversen and Birger A. Pearson
Jesus Christ, the Son of God [...] from ...
... (2 lines unrecoverable)
... the aeons, that I might tell all of the aeons, and, in (the case of) each one of the aeons, that I might tell the nature of the aeon, what it is, and that I might put on friendship and goodness as a garment, O brother, [...] and ...
... (7 lines unrecoverable)
... their end [...]. And he will reveal to them the truth [...] in ...
... (3 lines unrecoverable)
... proverb(s) ...
... (lines 26-eop [=end of page], and first 2 lines of next page, unrecoverable)
... at first in parables and riddles [...] proclaim them. Death will tremble and be angry, not only he himself, but also his fellow world-ruling archons, and the principalities and the authorities, the female gods and the male gods, together with the archangels. And ...
... (4 lines unrecoverable)
... all of them, [...] the world-rulers [...], all of them, and all the [...], and all the [...].
They will say [...] concerning him, and concerning [...] and ...
... (2 lines unrecoverable)
... they will [...] hidden mysteries ...
... (lines 27-eop, and first 2 lines of next page, unrecoverable)
... out of [...] the All. They will [...] this. The lawyers will bury him quickly. They will call him 'impious man', 'lawless', 'impure'. And on the third day, he will rise from the dead ...
... (lines 12-eop, and first 3 lines of next page, unrecoverable)
... holy disciples. And the Savior will reveal to them the world that gives life to the All.
But those in the heavens spoke many words, together with those on the earth, and those under the earth. ...
... (lines 11-eop unrecoverable)
... which will happen in his name. Furthermore, they will say of him that he is unbegotten, though he has been begotten, (that) he does not eat, even though he eats, (that) he does not drink, even though he drinks, (that) he is uncircumcised, though he has been circumcised, (that) he is unfleshly, though he has come in the flesh, (that) he did not come to suffering,
But all the tribes and all the peoples will speak the truth who are receiving from you yourself, O Melchizedek, Holy One, High-Priest, the perfect hope and the gifts of life. I am Gamaliel, who was sent to [...] the congregation of the children of Seth, who are above thousands of thousands, and myriads of myriads, of the aeons [...] essence of the aeons, aba[...] aiai ababa. O divine [...] of the [...] nature [...]! O Mother of the aeons, Barbelo! O first-born of the aeons, splendid Doxomedon Dom[...]! O glorious one, Jesus Christ! O chief commanders of the luminaries, you powers Armozel, Oroiael, Daveithe, Eleleth, and you man-of-light, immortal aeon Pigera-Adamas, and you good god of the beneficent worlds, Mirocheirothetou, through Jesus Christ, the Son of God! This is the one whom I proclaim, inasmuch as there has visited the One who truly exists, among those who exist [...] do(es) not exist, Abel Baruch - that you (sg.) might be given the knowledge of the truth [...], that he is from the race of the High-priest, which is above thousands of thousands, and myriads of myriads, of the aeons. The adverse spirits are ignorant of him, and (of) their (own) destruction. Not only (that, but) I have come to reveal to you the truth, which is within the brethren. He included himself in the living offering, together with your offspring. He offered them up as an offering to the All. For it is not cattle that you will offer up for sin(s) of unbelief, and for the ignorances, and (for) all the wicked deeds which they will do [...]. And they do not reach the Father of the All [...] the faith ...
... (20 lines unrecoverable)
For the waters which are above [...] that receive baptism [...]. But receive that baptism which is with the water which [...], while he is coming ...
... (3 lines unrecoverable)
... baptism as they ...
... (18 lines unrecoverable)
... pray for the offspring of the archons and all the angels, together with the seed
... (14 lines unrecoverable)
... nature of the females [...], among those that are in the [...]. They were bound with [...] But this is not (the) true Adam nor (the) true Eve.
For when they ate of the tree of knowledge, they trampled the Cherubim and the Seraphim with the flaming sword. They [...], which was Adam's, [...] the world-rulers, and [...] them out [...] after they had brought forth [...] offspring of the archons and their worldly things, these belonging to ...
... (13 lines unrecoverable)
... light [...]. And the females and the males, those who exist with [...] hidden from every nature, and they will renounce the archons [...] who receive from him the [...]. For they are worthy of [...] immortal, and great [...], and great [...], and great [...] sons of men [...] disciples [...] image, and [...] from the light [...] which is holy. For [...] from the beginning [...] a seed ...
... (lines 13-eop unrecoverable)
But I will be silent [...], for we are the brethren who came down from the living [...]. They will [...] upon the ...
... (1 line unrecoverable)
... of Adam, [...], Abel, Enoch, Noah, [...] you, Melchizedek, the Priest of God Most High, [...] those who [...] women ...
... (lines 14-eop unrecoverable)
... these two who have been chosen will at no time nor in any place will they be convicted, whenever they have been begotten, by their enemies, by their friends, nor by strangers, nor their (own) kin, (nor) by the impious, nor the pious. All of the adverse natures will [...] them, whether those that are manifest, or those that are not manifest, together with those that dwell in the heavens, and those that are upon the earth, and those that are under the earth. They will make war [...] every one. For [...], whether in the ...
... (3 lines unrecoverable)
... many ...
... (2 lines unrecoverable)
And these in the [...] every one will [...]. These will [...] with every blow [...] weaknesses. These will be confined in other forms, and will be punished. These the Savior will take them away, and they will overcome everything, not with their mouths and words, but by means of the [...], which will be done for them. He will destroy Death.
These things which I was commanded to reveal, these things reveal as I (have done). But that which is hidden, do not reveal to anyone, unless it is revealed to you (to do so)."
And immediately, I arose, I, Melchizedek, and I began to [...] God [...] that I should rejoice ...
... (1 line unrecoverable)
... while he is acting [...] living [...] I said, "I ...
... (2 lines unrecoverable)
... and I will not cease, from now on, forever, O Father of the All, because you have had pity on men, and you have sent the angel of light [...] from your aeons [...] to reveal [...]. When he came, he caused me to be raised up from ignorance, and (from) the fructification of death to life. For I have a name: I am Melchizedek, the Priest of God Most High; I know that it is I who am truly the image of the true High-Priest of God Most High, and [...] the world. For it is not a small thing that God [...] with [...] while he [...]. And [...] the angels that dwell upon the earth ...
... (2 lines unrecoverable)
... is the sacrifice of [...], whom Death deceived. When he died, he bound them with the natures which are leading them astray. Yet he offered up offerings [...] cattle, saying, "I gave them to Death, and the angels, and the [...] demons [...] living offering [...]. I have offered up myself to you as an offering, together with those that are mine, to you yourself, (O) Father of the All, and those whom you love, who have come forth from you who are holy (and) living. And
Holy are you, Holy are you, Holy are you, O Father of the All, who truly exists, [...] do(es) not exist, Abel Baruch [...], for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, Mother of the aeons, Barbelo, for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, First-born of the aeons, Doxomedon [...], for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, ...
... (2 lines unrecoverable)
... for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, ...
... (1 line unrecoverable)
... first aeon, Harmozel, for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, commander, luminary of the aeons, Oriael, for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, commander of the aeons, man-of-light, Daveithe, for ever and ever. Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, commander-in-chief, Eleleth ...
... (1 line unrecoverable)
... the aeons ...
... (1 line unrecoverable)
... for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, good god of the beneficent words, ... Mirocheirothetou, for ever and ever, Amen.
Holy are you, Holy are you, Holy are you, Commander-in-chief of the All, Jesus Christ, for ever and ever, Amen.
... (1 line unrecoverable)
... blessed [...] confession. And [...] confess him [...] now [...], then it becomes [...] fear and [...], fear and [...] disturb [...] surrounding them [...], in the place which has a great darkness in it, and many [...] appear [...] there [...] appear ...
... (lines 23-eop unrecoverable)
And [...] they were clothed with [...] all, and ...
... (6 lines unrecoverable)
... disturbances. They gave [...] their words [...], and they said to me, "[...], Melchizedek, Priest of God Most High," [...] they spoke as though [...] their mouths [...] in the All ...
... (7 lines unrecoverable)
... lead astray ...
... (lines 25-eop unrecoverable)
... with his [...] worship, and [...] faith, and [...] his prayers, and ...
... (1 line unrecoverable)
... those that are his [...] first ...
... (2 lines unrecoverable)
... They did not care that the priesthood which you perform, which is from ...
... (1 line unrecoverable)
... in the counsels of [...] Satan [...], the sacrifice [...] his doctrines ...
... (2 lines unrecoverable)
... of this aeon ...
... (4 lines unrecoverable)
... which exist(s) in [...], lead(s) astray ...
... (lines 27-eop unrecoverable)
... and some ...
... (2 lines unrecoverable)
... he gave them to ...
... (1 line unrecoverable)
... and thirteen ...
... (lines 7-eop unrecoverable)
... throw him [...], in order that you might ...
... (1 line unrecoverable)
... for immediately, [...], by means of [...] on the ground. The ...
... (lines 7-eop unrecoverable)
(pp.23-24 of the codex are almost completely missing)
... men. And [...] you (pl.) struck me, [...] you threw me, [...] corpse. And you crucified me from the third hour of the Sabbath-eve until the ninth hour. And after these things, I arose from the dead, [...] came out of [...] into me, [...] my eyes saw [...], they did not find anyone ...
... (lines 13-eop unrecoverable)
... greeted me [...]. They said to me, "Be strong, O Melchizedek, great High-priest of God Most High, for the archons, who are your enemies, made war; (but) you have prevailed over them, and they did not prevail over you, and you endured, and you destroyed your enemies. [...] of their [...] will rest in any [...] which is living (and) holy [...] those that exalted themselves against him in [...] flesh ...
... (lines 15-eop unrecoverable)
"... with offerings, working on that which is good, fasting with fasts. These revelations, do not reveal to anyone in the flesh, since they are incorporeal, unless it is revealed to you (to do so)."
When the brethren who belong to the generations of life had said these things, they were taken up to (the regions) above all the heavens. Amen.
(Selection made from James M. Robinson, ed., The Nag Hammadi Library, revised edition. Harper Collins, San Francisco, 1990).
Στο παραπάνω κείμενο είναι προφανές ότι παρουσιάζεται ο Μελχισεδέκ ως Χριστός, ζει, κηρύσσει, πεθαίνει και ανασταίνεται, σε μια γνωστική παραλλαγή της χριστιανικής μεσσιανικής διδασκαλίας. Ο Μελχισεδέκ είναι ο Υιός του Θεού, ο οποίος μιλάει για την επάνοδό του στην γη (μια μελχισεδεκική δευτέρα παρουσία), όπου με την βοήθεια των «θείων δυνάμεων» ( γνωστικών θεοτήτων ) θα φέρει την ειρήνη και ως ιερέας και βασιλιάς θα αποδίδει την δικαιοσύνη.
Αυτή η κοπτική γνωστική διήγηση δεν αποτελεί κάποια εκχριστιανισμένη γνωστική παράδοση, αλλά είναι μια γνωστική προσπάθεια να παρουσιαστή ένας γνωστικής έμπνευσης Μελχισεδέκ ως ένας χριστοειδής Μεσσίας. Είναι προφανές ότι πρόκειται για μια προσπάθεια γνωστικής εκλαΐκευσης και απόδοσης της ιστορίας του βίου του Χριστού, που έχει ως σκοπό τον προσηλυτισμό χριστιανών στην κατωτέρα γνωστική θεωρία. Είναι τόσο χονδροειδής η όλη εξιστόρηση που είναι ανάξια περαιτέρω έρευνας. Το δράμα των Γνωστικών είναι ότι ξεκίνησαν σαν φιλοσοφική κίνηση που συγκίνησε φιλοσόφους όπως ο Φίλων, αλλά στην πορεία έγινε αυτό που χαρακτηρίζει ο Παύλος ως βεβήλους και γραώδεις μύθους ( Α’ προς Τιμόθεον, Δ’, 7).
7. Επιλεγόμενα.
Η περί τον δίκαιο Μελχισεδέκ γραμματεία ξεκίνησε ως ολιγόλογη απλή διήγηση στην Παλαιά Διαθήκη, Γένεση 14, 18 – 20 και Ψαλμός ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4), όπου είναι και η αρχική περί το πρόσωπο αυτό διδασκαλία, είναι η quelle ( πηγή ) των διηγήσεων για τον Μελχισεδέκ. Στην συνέχεια αυτή η εικόνα πέρασε στους Εσσαίους αναλλοίωτη για να υποστεί στη συνέχεια απόκρυφες επιδράσεις από την διδασκαλία του Ενώχ. Οι επιδράσεις αυτές πέρασαν στην Καινή Διαθήκη μέσα από το κήρυγμα του Παύλου στην προς Εβραίους επιστολή του, χωρίς όμως να αλλοιώσουν την εικόνα του Μελχισεδέκ, ούτε και να διαστρέψουν την χριστιανική διδασκαλία. Όλες η επιδράσεις τις αρχικής διδασκαλίας για τον Μελχισεδέκ από την Παλαιά Διαθήκη μέχρι και την Καινή είναι αρμονικές μεταξύ τους και αξιόλογες. Εκεί που υπάρχει δυσαρμονία, διαστροφή και αγυρτεία είναι η πάνω σε αυτό το βιβλικό πρόσωπο η κοπτική γνωστική εκδοχή, όπως αυτή διατυπώνεται στα κείμενα του Nag Hammadi, μια θρησκειολογική οπτική τελείως που άφοβα μπορεί να χαρακτηριστεί ως μωρολογία που δεν τιμά την φιλοσοφία του Γνωστικισμού.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)