Ελ Σανταΐ ( אל שדי ) Είναι ένα από τα εβραϊκά ονόματα του Θεού, το οποίο σημαίνει Θεός Παντοδύναμος (אל =Ελ = Θεός. שדי = Σανταΐ = Παντοδύναμος ). Το όνομα αυτό έχει ως τόπο αρχικής προέλευσης την αρχαία Μεσοποταμία, όπου σημαίνει «Θεός των ορέων» και αναφέρεται σε ένα μεσοποταμιακό Θεό, ο οποίος δεσπόζει σε ένα «Ιερό Όρος» ( Stephen L. Harris, Understanding the Bible, Palo Alto, Mayfield 1985 ). Η σημασία του Ιερού Όρους για την αρχαία Μεσοποταμία είναι ανάλογη με εκείνη του Ολύμπου για την αρχαία Ελλάδα ( έδρα του Διός και του Πανθέου του) ή και του ιερού βράχου της Ακροπόλεως των Αθηνών, επί του οποίου λατρευόταν η Αθηνά, η Παντοδύναμη Κόρη του Διός, η οποία , μόνη αυτή, είχε το δικαίωμα να κρατά τους κεραυνούς του Πατέρα της. Η Αθηνά είναι η Ελληνική έκφραση της σανσκριτικής θεότητας Ατχαρβάν, η οποία είναι κόρη του Βαρούνα και προσωποποίηση της αστραπής ( James Darmesteter, Ormand et Ahriman, σελίς 55 ). Υπό αυτό το θρησκειολογικό πρίσμα εξεταζόμενος ο Ελ Σανταΐ δύναται να ταυτιστεί με τον Θεό που λατρευόταν επί του λόφου της πόλεως Σαλήμ από τον Βασιλέα – Ιερέα Μελχισεδέκ. Αλλά εδώ, πριν συνεχίσουμε, πρέπει να κάνουμε μια διευκρίνιση: Το όνομα Ελ Σανταΐ αναφέρεται στο εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης και στις σύγχρονες εκδόσεις της , όπως η New Jerusalem Bible (NJB) (Καθολική μετάφραση της Αγίας Γραφής, έκδοση του 1985 από τον Henry Wansbrough του αβαείου Ampleforth του Βορείου Γιορκσάιρ της Αγγλίας) και η New International Version (N JV) ( Έκδοση του Οίκου Zondervan, Grand Rapids, Michigan, USA, 1978). Στην μετάφραση των Ο’ ο Ελ Σανταΐ αναφέρεται με άλλους όρους, όπως θα δούμε στην συνέχεια της παρούσας σύντομης μελέτης. Όπου στα εδάφια που αναφέρουμε υπάρχει στο εβραϊκό κείμενο και στις σύγχρονες μεταφράσεις το όνομα Ελ Σανταΐ θα παραθέτουμε μετά το κείμενο των Ο’ και το κείμενο της New Jerusalem Bible (NJB). Καιρός όμως να επιστρέψουμε στην παρουσίαση του θέματος που εξετάζουμε. Ο δίκαιος Μελχισεδέκ (מלכי-צדק ), βασιλεύς της πόλεως Σαλήμ και ιερεύς του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ βασιλέως Αιλάμ και αφού του προσέφερε άρτους και οίνο, τον ευλόγησε εις το όνομα του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη. Τότε ο Αβραάμ αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα του Μελχισεδέκ ως ιερέως του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, του προσέφερε το ένα δέκατο από όλα τα λάφυρα που είχε λάβει μετά την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ : «18 καὶ Μελχισεδὲκ βασιλεὺς Σαλὴμ ἐξήνεγκεν ἄρτους καὶ οἶνον· ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου. 19 καὶ εὐλόγησε τὸν ῞Αβραμ καὶ εἶπεν· εὐλογημένος ῞Αβραμ τῷ Θεῷ τῷ ὑψίστῳ, ὃς ἔκτισε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. 20 καὶ εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ ὕψιστος, ὃς παρέδωκε τοὺς ἐχθρούς σου ὑποχειρίους σοι. καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ῞Αβραμ δεκάτην ἀπὸ πάντων» ( Γένεσις, 14, 18 - 20, κατά τους Ο’ ). Στο σημείο αυτό πρέπει να κάνουμε δύο παρατηρήσεις: 1ον. Ο Αβραάμ αναφέρεται στο πιο πάνω εδάφιο ως Άβραμ γιατί δεν έχει λάβει ακόμη την ευλογία του Θεού, η οποία υλοποιήθηκε με την μεταξύ του Θεού και Αβραάμ συναφθείσα διαθήκη. «ΕΓΕΝΕΤΟ δὲ ῞Αβραμ ἐτῶν ἐνενηκονταεννέα, καὶ ὤφθη Κύριος τῷ ῞Αβραμ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἐγώ εἰμι ὁ Θεός σου· εὐαρέστει ἐνώπιον ἐμοῦ καὶ γίνου ἄμεμπτος, 2 καὶ θήσομαι τὴν διαθήκην μου ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ πληθυνῶ σε σφόδρα. 3 καὶ ἔπεσεν ῞Αβραμ ἐπὶ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ ἐλάλησεν αὐτῷ ὁ Θεὸς λέγων· 4 καὶ ἐγὼ ἰδοὺ ἡ διαθήκη μου μετὰ σοῦ, καὶ ἔσῃ πατὴρ πλήθους ἐθνῶν, 5 καὶ οὐ κληθήσεται ἔτι τὸ ὄνομά σου ῞Αβραμ, ἀλλ᾿ ἔσται τὸ ὄνομά σου ῾Αβραάμ, ὅτι πατέρα πολλῶν ἐθνῶν τέθεικά σε» ( Γένεσις, 17, 1 -5, κατά τους Ο’). 2ον. Ο Θεός ο Ύψιστος , ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, ο υπηρετούμενος υπό του Μελχισεδέκ είναι ο Δημιουργός Θεός που αναφέρεται στην αρχή της Γένεσης (ΕΝ ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. Γένεσις 1, 1, κατά τους Ο’). Αυτός ο Θεός είναι ο Μέγας Αρχιτέκτων Του Σύμπαντος της τεκτονικής παράδοσης και προς τον ιερέα του , τον Μελχισεδέκ έδωσε ο Αβραάμ το ένα δέκατο των λαφύρων του. Σε αυτό τον «δεκατισμό» προέβη ο Αβραάμ επειδή αναγνώρισε στον Θεό του Μελχισεδέκ τον δικό του Θεό Παντοδύναμο, τον Θεό του Όρους, τον Ελ Σανταΐ. Άρα ο Ελ Σανταΐ του Αβραάμ είναι ο Ύψιστος Θεός του Μελχισεδέκ και ο Δημιουργός της Γένεσης, ήτοι , ο Μέγας Αρχιτέκτων Του Σύμπαντος της τεκτονικής παράδοσης. Στο εδάφιο της Γένεσης που γίνετε αναφορά στην σύναψη της διαθήκης μεταξύ Θεού και Αβραάμ (Γένεσις, 17, 1 -5), στο εβραϊκό κείμενο και στην αγγλική έκδοση New Jerusalem Bible (NJB) μνημονεύεται ο Ελ Σανταΐ. Αυτό ακριβως το απόσπασμα της αγγλικής μετάφρασης παραθέτουμε στην συνέχεια:
1 When Abram was ninety-nine years old Yahweh appeared to him and said, 'I am El Shaddai. Live in my presence, be perfect,
2 and I shall grant a covenant between myself and you, and make you very numerous.
3 And Abram bowed to the ground. God spoke to him as follows,
4 'For my part, this is my covenant with you: you will become the father of many nations.
5 And you are no longer to be called Abram; your name is to be Abraham, for I am making you father of many nations. (NJB Genesis, 17, 1-5).
Αλλά αυτός ο θεός που προσδιορίστηκε ως «Ελ Σανταΐ» κατά την έξοδο από την Μεσοποταμία του Αβραάμ και του λαού, ενέργεια που είχε ως σκοπό την κατάκτηση της «γης της επαγγελίας», είναι ο ίδιος θεός που καθοδηγεί τον λαό του Ισραήλ υπό την ηγεσία του Μωυσή στην έξοδό του από την Αίγυπτο. «2 ᾿Ελάλησε δὲ ὁ Θεὸς πρὸς Μωυσῆν καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· ἐγὼ Κύριος· 3 καὶ ὤφθην πρὸς ῾Αβραὰμ καὶ ᾿Ισαὰκ καὶ ᾿Ιακώβ, Θεὸς ὢν αὐτῶν, καὶ τὸ ὄνομά μου Κύριος οὐκ ἐδήλωσα αὐτοῖς· 4 καὶ ἔστησα τὴν διαθήκην μου πρὸς αὐτοὺς ὥστε δοῦναι αὐτοῖς τὴν γῆν τῶν Χαναναίων, τὴν γῆν, ἣν παρῳκήκασιν, ἐν ᾗ καὶ παρῴκησαν ἐπ᾿ αὐτῆς» ( Έξοδος, 6, 2 – 4, κατά τους Ο’). Ακριβώς σε αυτό το σημείο της διήγησης της Εξόδου έχουμε στο εβραϊκό κείμενο και στην μετάφραση της New Jerusalem Bible (NJB) αναφορά στον Ελ Σανταΐ, όπως θα δούμε στην συνέχεια από την παράθεση του σχετικού αγγλικού κειμένου:
2 God spoke to Moses and said to him, 'I am Yahweh.
3 To Abraham,Isaac and Jacob I appeared as El Shaddai, but I did not make my name Yahweh known to them.
4 I also made my covenant with them to give them the land of Canaan, the country in which they were living as aliens (NJB Exodus, 6, 2-4).
Σε αυτό το εδάφιο της Εξόδου βλέπουμε πως ο Θεός Αβραάμ, ο Ελ Σανταΐ , ο θεός της εξόδου από την Μεσοποταμία είναι και ο θεός του Μωυσή, ο θεός της εξόδου από την Αίγυπτο, είναι ο θεός του Πεσάχ, της διέλευσης των Εβραίων από την Ερυθρά Θάλασσα και επομένως ο αποκαλυφθείς θεός επί του όρους Σινά, ο Οποίος παρέδωσε τις Δέκα Εντολές προς τον Μωυσή, ο θεός Ιεχωβά. Άρα ο Ελ Σανταΐ τελικά ταυτίζεται προς τον Ιεχωβά του όρους Σινά.
Το όνομα Ελ Σανταΐ ερμηνεύεται από κάποιους ως Θεός Παντοδύναμος ( God Almighty) και ίσως αυτή να είναι η εντύπωση που δημιουργήθηκε στην θρησκευτική συνείδηση των Εβραίων, η σύγχρονη όμως έρευνα μας οδηγεί αλλού. Στην λύση του προβλήματος της ερμηνείας του ονόματος Ελ Σανταΐ η αρχαιολογία έχει τον πρώτο λόγο: Στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, στην βόρεια Συρία, κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού ( περίπου κατά την εποχή που έγινε η άλωση της Τροίας, γύρω στο 1250 π. Χ.) υπήρχε μια πόλη του βασιλείου των Αμορραίων που ονομαζόταν Σανταΐ. Σήμερα ο λόφος, επάνω στον οποίο βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Σανταΐ, λέγεται Tel eth – Thadyen. Ο όρος «Thadyen» είναι ο σύγχρονη αραβική απόδοση της αυθεντικής αρχαίας ονομασίας «Σανταΐ», που είναι λέξη της δυτικής Σημιτικής διαλέκτου , την οποία μιλούσαν οι Αμορραίοι κάτοικοι της περιοχής. Επομένως ,Ελμ Σανταΐ σημαίνει « Θεός της πόλης Σανταΐ», δηλαδή ο Θεός του ιερού της πόλης, ο πολιούχος και «σωσίπολις» ( ο Σωτήρας της πόλης ) θεός, ο οποίος λατρευόταν, όπως όλοι οι πολιούχοι και σωσιπόλιδες θεοί εντός του ιερού της ακρόπολης της πόλης που προστάτευε, όπως π. χ. η Αθηνά που ως πολιούχος των Αθηνών είχε τον ναό της επάνω στην Ακρόπολη, που ήταν το τελευταίο οχυρό της άμυνας της πόλης. Αυτός λοιπόν ο θεός της πόλης Σανταΐ είναι ο θεός που συνδέθηκε με την περί τον Αβραάμ Ιουδαϊκή παράδοση της Γένεσης και το όνομά του είναι βορειοσημιτικής προέλευσης ( δες σχετικά και Stephen L. Harris, όπου παραπάνω ). Από τα παραπάνω καθίσταται πασιφανές ότι το όνομα Ελ Σανταΐ προέρχεται από την γλώσσα των Αμορραίων που είναι μια αρχαία φυλή, που κατάγεται από τον Αμορραίο, γιο του Χαναάν (Γένεση 10:16), και μία από τις επτά φυλές των οπίων τη γη έδωσε ο Θεός στο λαό Ισραήλ (Δευτερονόμιο 7:1). Προέρχονταν από τη μέση περιοχή του ποταμού Ευφράτη. Επί εποχής Αβραάμ κατοικούσαν στα βουνά δυτικά της Νεκράς θάλασσας, στην Ασασών-θαμάρ (Γένεση 14:7), κοντά στη Χεβρών. Αργότερα κατέλαβαν μια μεγάλη περιοχή από το Μωάβ, ανατολικά του Ιορδάνη (Αριθμοί 21:26,30). Ήταν νομαδικός λαός.
Ο Μωυσής νικώντας τους βασιλείς των Αμορραίων, Σηών (Αριθμοί 21:21) και Ωγ (Δευτερονόμιο 3:8-10), κυρίεψε τη χώρα τους, και ο Ιησούς του Ναυή μοίρασε, τη μεν περιοχή της μίας πλευράς του ποταμού Ιορδάνη στη φυλή Ιούδα, τη δε άλλη πλευρά στις φυλές Ρουβήν και Γαδ. Μετά την κατάκτηση της Χαναάν από τους Ισραηλίτες, οι Αμορραίοι, που παρέμειναν εκεί απορροφήθηκαν σταδιακά (Α' Σαμουήλ 7:14). Από τότε και μετά στην Αγία Γραφή η λέξη Αμορραίοι είναι συνώνυμη με τους Χαναναίους (Αμώς 2:9). Η Αγία Γραφή δίνει αρκετές πληροφορίες για τους Αμορραίους: Ήταν ασεβείς, άνομοι (Γένεση 15:16) και ειδωλολάτρες (Ιησούς του Ναυή 24:15). Κυβερνήθηκαν από βασιλείς (Ιησούς του Ναυή 5:1, 9:10), οι οποίοι ήταν μεγάλοι και δυνατοί (Αμώς 2:9). Είχαν πολλές και ισχυρές πόλεις (Αριθμοί 32:17,33), οι ίδιοι ήταν δυνατοί, με μεγάλο ανάστημα (Αμώς 2:9). Την εποχή του Σαμουήλ είχαν ειρήνη με το Ισραήλ (Α' Σαμουήλ 7:14). Υποδουλώθηκαν την εποχή του Σολομώντα (Α' Βασιλέων 9:20,21). Οι βασιλείς τους καθαιρέθηκαν και σφάχτηκαν (Ιησούς του Ναυή 10:24-27). Αυτοί είναι οι Αμορραίοι από τους οποίους έλαβαν οι Εβραίοι μια από τις πολλές ονομασίες του Θεού που εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη.
Παραπλήσια με τα παραπάνω περί της προέλευσης του ονόματος του Ελ Σανταΐ είναι και τα όσα υποστηρίζει ο βιβλικός αρχαιολόγος William Foxwell Albright (Μάϊος 24, 1891 – Σεπτέμβριος 19, 1971) στην θεωρία του: Σύμφωνα με την θεωρία του Albright η λέξη «Σανταΐ» προέρχεται από την ακκαδική λέξεις «shadϋ» που σημαίνει «βουνό» και «shaddā`ϋ» ή «shaddϋ`a» που σημαίνει « κάτοικος του βουνού, βουνίσιος» και είναι όνομα. της γλώσσας των Αμορραίων. Κατά τον Albright, ο θεός Ελ Σανταΐ κατοικεί σε ένα μυθικό ιερό βουνό, κάτι που είναι συνηθισμένο σε πολλές θρησκείες ( Π. χ. Ζευς στον Όλυμπο, Αθηνά στην Ακρόπολη, ο Θεός του Μελχισεδέκ πάνω στον λόφο της Σαλήμ). Από την διάδοση της λατρείας αυτού του θεϊκού κατοίκου του ιερού βουνού εισήλθε και ο σχετικός προσδιοριστικός περί του θεού αυτού όρος «Ελ Σανταΐ», Θεός του Βουνού, στην γλώσσα και την θρησκεία των Εβραίων και έγινε ένα από τα πολλά ονόματα του Ενός και Μοναδικού Θεού τους.
